سفرنامه بخارا، عصر محمدشاه قاجار

سفرنامه بخارا

نویسنده: حسین زمانی
ناشر: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 125
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1373 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو

مروری بر کتاب 

مصور

عصر محمدشاه قاجار

کتاب «سفرنامه بخارا : عصر محمد شاه قاجار» با مولف مجهول، به زبان فارسى در مورد طوایف تکه در مرو، سرخس، آخال و تجن مى‏باشد. نویسنده گویا ایلچى دربار فتحعلى‏شاه بوده و به همراه خواجه خلیل فرستاده امیر بخارا از تهران رهسپار بخارا گردیده و گزارش منزل به منزل را در این سفرنامه شرح داده است.

وى از سیف‏ الله میرزا (چهل و دومین پسر فتحعلى‏شاه) و آصف‏الدوله حاکم خراسان و محمد زمان خان قاجار [عزالدّین‏لو] حاکم بسطام و حاجى سید اسماعیل مجتهد سبزوارى و محمدتقى خان قاجار یاد کرده است. اهمیت این سفرنامه بدان خاطر است که نخستین گزارش موجود یک مأمور ایرانى دوره قاجاریه از ماوراءالنهر به ویژه بخارا است.

مقدمه محقق به گزارشى از احوالات دوره اویل قاجار و زمان محمد شاه و مرزهاى شمال شرقى ایران پرداخته و از طرفى کتاب‌هاى که در مورد ماورالنهر در این زمان نوشته شده است، را مورد بررسى قرار داده است و اطلاعات مختصرى درباره متن کتاب به خواننده ارائه مى‌دهد.

...آقا محمدخان قاجار پس از سرکوب آخرین بازماندگان زندیه و استقرار قدرت به فکر احیاى مرزهاى ایران افتاد. او قصد داشت حدود ایران را به زمان نادر شاه و پادشاهان صفویه برساند، به همین منظور به گرجستان لشکر کشید و با همین نیت در سال 1210ه. ق فاتحانه وارد مشهد شد. در این هنگام سه شهر قدیمى ایالت خراسان- بلخ، هرات، مرو- در دست افغان‌ها و اوزبک‌ها بود. آقا محمد خان با نوشتن نامه‌اى به شاه زمان که در این موقع در افغانستان بر مسند قدرت بود و همچنین نامه‌اى به محمود میرزا برادر شاه زمان که حاکم هرات بود، سابقه تاریخى سیادت ایرانیان را بر دو شهر بلخ و هرات متذکر شد...

سرآغاز کتاب به تمجید و تجلیل از سلطنت قاجار و چگونگى ارسال سفیران به مناطق و کشورهاى همسایه پرداخته است. مولف در ادامه به شرح سفر به بخار و مکان‌هاى بین راه و استقبال مردم این سامان از کاروان اعزامى به بخارا در این جا مى‌پردازد. همانند: «منزل سیوم در ایوان کى که آنهم شش فرسخ است وارد و اهل آنجا شکایتى از عالیجاه میرآخور داشتند. منزل چهارم قشلاق بود که پنج فرسخ و نیم است. اهالى آنجا کلا از سرکار ایلخانى راضى بودند. منزل پنجم ده نمک که هفت فرسخ است وارد شدیم. مذکور شد که اهالى آنجا زیاده مستأصل و پریشان مى‌باشند، از عهده اخراجات و سیورسات نمى‌توانند برآیند. آن شب خرج خلیل خواجه را این فدوى متحمل شد و به رعایا تحمیلى وارد نیاورد...