سفرنامه ابن فضلان

سفرنامه ابن فضلان

نویسنده: ابن فضلان
مترجم: ابوالفضل طباطبایی
ناشر: شرق
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 190
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1355 - دوره چاپ: 2

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب 

سفرنامه ابن فضلان نوشته احمد بن فضلان بن العباس بن راشد بن حماد یک از دانشمندان مسلمان قرن سوم و چهارم هجری قمری بود که در عصر خلافت مقتدر عباسی در بغداد زندگی می‌کرده‌است. سفرنامه ابن فضلان نوشته‌ای قابل توجه است که تصویری خوب و زنده از از مردم سرزمین‌های آسیای مرکزی و شمال خزر، جغرافیای انسانی و حاکمان این مناطق ارائه کرده‌است.

این سفرنامه شرح سفری است که از بغداد آغاز و بعد از پیمودن مسیرهایی به ماوراءالنهر تا نزدیکی قازان (پایتخت اسلاوهای باستان) پیش رفته‌است. این سفرنامه از این جهت اهمیت دارد که مناطقی که وی به آنجا سفر کرده‌است به علت دشواری راه و مشکلاتی چون یخبندان چندان مورد استقبال جهانگردان قرار نگرفته بود. این سفرنامه تنها مرجع برای تاریخ نگاری روس و بلغارهاست.

ابن فضلان، که فرستادهٔ خلافت عباسیان به سرزمین‌های شمال دریای خزر بوده‌است، از بغداد در ژوئن سال ۹۲۱ میلادی به سمت بلغارستان ولگا گسیل شد و پس از گذشتن از همدان، ری، نیشابور، مرو، بخارا، خوارزم، حوضهٔ دریاچه آرال، اوست یورت، یائیک (در قزاقستان کنونی) و حوضهٔ رود ولگا، پس از ۱۱ ماه، در مه ۹۲۲ میلادی به سرزمین بلغارهای ولگا رسید.

سفر وی پس از نخستین لشکرکشی‌های روس‌ها به کناره دریای خزر بوده‌است و وی با روس‌های وارنگی در سرزمین ولگابلغارها و خزرها برخوردهایی داشت و با تنفر و دشمنی از آن‌ها یاد می‌کند. گفتنی است که مستشرقان اولین کسانی بودند که به اهمیت این کتاب پی بردند، ولی به علت اینکه این کتاب در دسترس نبود نقل‌هایی از آن را در کتاب‌های مختلف به ویژه معجم البلدان یاقوت حموی جمع نمده و منتشر کردند.

اما در سال ۱۹۲۳ میلادی احمد زکی ولیدی طوغان در کتابخانه آستان قدس مشهد نسخه‌ای قدیمی پیدا کرد که در آن چهار رساله وجود داشت یکی از این رساله‌ها، رساله ابن فضلان بود که دکتر سامی الدّهان به درخواست علاّمه محمد کرد علی در سال ۱۹۵۱ میلادی آن را تحقیق کرد. او رساله را با نقل‌های یاقوت مقایسه کرد او مشخص شد که متن آن با نقل‌های معجم البلدان سازگاری دارد؛ و این دلیلی بر درستی انتساب رساله به ابن فضلان می‌باشد.

یکی از مهم ترین خصوصیات سفرنامه ابن فضلان رعایت اختصار و ایجازاست به طوری که وی توانسته است در سفرنامه پنجاه صفحه ای خود به شرح آداب ورسوم، اعتقادات، نحوه لباس پوشیدن و حتی غذا خوردن آنها بپردازد. سفرنامه وی بسیار ساده و بی پیرایه است. 

سیدابوالفضل طباطبایی مترجم کتاب اوبه زبان فارسی در مقدمه فصل اول این کتاب می نویسد «او دراسلوب نگارش رساله ازادبیات قرآن مجید و حدیث استفاده نموده و بیشترجمله ها را بدون دشواری از این دو منبع پرارزش ادبی اقتباس کرده است، به طوری که گویی ازآن چشمه های پرفیض سیراب شده است. ازاین روکمترین نقص وسستی دربیان شیواو قلم رسای او راه نیافته است.

فهرست 

سفرنامه های زمان ابن فضلان 
وضع آن زمان
هیات اعزامی 
در ایران 
در بخارا 
در جرجانیه 
و..