سخن و سخنوران

نویسنده: بدیع الزمان فروزانفر
ناشر: طبع کتاب
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 410
اندازه کتاب: رقعی گالینگور - سال انتشار: 1318 - دوره چاپ: 2

کمیاب - کیفیت : 

مروری بر کتاب

جلد اول

کتابی است در شرح احوال و نقد و سنجش آثار ۵۵ تن نامورترین شاعران پارسی‌گوی قرن‌های سوم تا ششم هجری.

بدیع الزمان فروزانفر که در جایگاه یکی از برجسته ترین محققان و استادان زبان و ادبیات فارسی به عنوان پژوهشگر بی ملال آثار مولانا جلال الدین رومی شناخته شده است، بخشی از مطالعات خود را به نقد ادبی اختصاص داده بود و بی هیچ گزافه ای باید او را از پیشگامان نقد ادبی در ادبیات معاصر فارسی به شمار آورد.

میان این آثار، کتاب سخن و سخنوران دارای ارزش و اعتبار خاصی است و با توجه به آن که اثر مذکور نخستین پژوهش مدون دانشگاهی در تحلیل انتقادی شعر کهن فارسی و به اعتباری اولین تاریخ ادبیات تحلیلی و انتقادی در زبان فارسی به شمار می رود، پرداختن به ارزشهای انتقادی آن می تواند بخشی از تاریخ نقد ادبی در ایران را ترسیم کند.

این اثر که آمیزه ای از پژوهش و ذوق ادبی را در خود جمع دارد، نشان می دهد که چگونه استاد زنده یاد ما در حالی که هنوز بسیاری از آثار شعری و دیوانهای کهن تنها به شکل نسخ خطی قابل استفاده بود و بسیاری از معاصرانش کار نقد را با مباحث خشک لغوی و انشاپردازی در آمیخته بودند، بابی تازه در برابر مشتاقان و محققان ادبیات فارسی گشود و ذهن آنان را به ضرورت تصحیح و چاپ انتقادی این آثار متوجه ساخت.

شکل انتخاب شاعران مورد بحث در سخن و سخنوران، به عنوان شاعران صاحب سبک و جریان ساز و گزینش نمونه هایی از سروده های آنان در این اثر، سبب شد تا سخن و سخنوران را نخستین نمونه گزیده پردازی در ادبیات فارسی نیز به شمار آورند. در نهایت، باید پذیرفت که این اثر ارجمند از نخستین سرمشق های بررسی انتقادی در شعر کهن فارسی و الگویی برای نسل بعد بوده است...

استاد با تبحر در اشعار و دواوین عرب تأثیر پذیری شاعران فارسی زبان را از این شاعران نشان داده است. هم چنین با دقت و نقد اشعار قدما محیط احوال اجتماعی شاعران را توصیف كرده است. فروزانفر برای این كار هفت سال مشغول مطالعه دیوان ها بوده است تا حال و روزگار شعر شاعران را از خلال اشعار دریابد. ویژگی كتاب نقد اشعار شاعران بزرگ به دور از لفاظی های معمول تذكره نویسان است كه می توان به خوبی به درجه و مقام و موقعیت هر شاعر دست یافت.

پس از گذشت قریب هشتاد سال از تألیف كتاب هنوز مرجع عمده ای در مطالعات مربوط به تاریخ ادبیات به شمار می رود. این كتاب با ترتیب تاریخی و ادوار شعر فارسی سیر تحولات زبان و شیوه ی نظم را نشان می دهد كه با نمونه هایی از شعر شاعران و زندگی آنان همراه شده است و شاعرانی در این اثر معرفی شده اند كه درجه ی یك هستند. در انتخاب اشعار درجه سهولت و روانی، جنبه های اخلاقی، محسنات لفظی و زیبا شناسی و لطافت آن ها مد نظر بوده است. دیباچه ی كتاب نیز به لحاظ نقد كار تذكره نویسان در نوشتن شرح شاعران قابل توجه است. 

فهرست

۱. حنظله بادغیسی
۲. ابوسلیک
۳. ابوالحسن شهید بن حسین بلخی
۴. ابوعبدالله جعفر بن محمد رودکی سمرقندی
۵. ابوشکور بلخی
۶. ابوعبدالله محمد بن صالح ولواجی
۷. ابوطاهر طیب بن محمد خسروانی
۸. ابوالعباس فضل بن عباس ربنجنی
۹. ابوعبدالله محمد بن حسن معروفی بلخی
۱۰. ابومنصور دقیقی
۱۱. ابوالحسن علی بن محمد غزوانی لوکری
۱۲. منجیک ابوالحسن علی بن محمد ترمذی
و ...