سخن حکمت

سخن حکمت

نویسنده: علی اصغر حکمت
به کوشش: سیدحسن سادات ناصری
ناشر: ابن سینا
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 340
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1351 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : در حد نو _ نو

مروری بر کتاب

دیوان شعر

علی‌اصغر حکمت ، سیاست‌مدار، ادیب، شاعر، نویسنده و مترجم معاصر ایرانی بود. وی در مقام وزیر معارف در دوره رضا شاه پهلوی نقش مهمی در توسعه آموزش نوین در ایران ایفا کرد. او نخستین رئیس دانشگاه تهران و بنیان‌گذار کتابخانه ملّی ایران و نشریه فروغ تربیت بود.

علی‌اصغر حکمت را می‌توان در شمار ادیبان و نویسندگان ایران در دوران معاصر قرار داد. از جمله مهم‌ترین تألیفات و تحقیقات حکمت می‌توان به کتاب‌های «سرزمین هند در تاریخ ادیان» و ترجمه تاریخ ادبیات ایران از ادوارد براون با نام «از سعدی تا جامی» اشاره کرد.

حکمت، از زمان تأسیس کمیسیون ملّی یونسکو، هدایت آن را عهده‌دار و در انجمن آثار ملّی عضو و رئیس هیأت مؤسسین بود. حکمت پس از پایان زمان مأموریت خویش در هند (۱۳۳۶ ـ ۱۳۳۲خورشیدی) کتابی به نام «‌سرزمین هند» درباره کشور محل مأموریت خویش به رشته تحریر درآورده است. علی‌اصغر حکمت در راستای بسط مناسبات فرهنگی چندین قرارداد فرهنگی را امضا کرد.

 او از سیاستمدارانی بود که تلاش فراوانی برای توسعه روابط حکومت پهلوی با کشورهای آسیایی به ویژه هند کرد. برای نمونه برای نخستین بار سعی کرد روابط فرهنگی و سیاسی با تایلند را برقرار کند. یکی از اقدامات وی این بود که کارمندان وزارت امور خارجه، از جمله مستشاران سفارت و وزرای مختار را مجبور می‌کرد، قبل از اعزام به کشور محل مأموریت، تحقیق کرده و اطلاعاتی راجع به اوضاع جغرافیایی، سیاسی، تاریخی، اقتصادی و فرهنگی کشور محل مأموریت به دست آورند و آن را به صورت گزارش ارائه دهند.

این کار سبب می‌شد تا افراد علاوه بر اینکه سابقه ذهنی به محل مأموریت خود پیدا می‌کنند، به اطلاعات عمومی و سیاسی آنها نیز افزوده شود. حکمت، در اجرایی شدن هرچه بیشتر این برنامه بسیار مقید بود و گزارش‌ها و رساله‌ها را مطالعه می‌کرد و در صورتی که ناقص به نظر می‌رسید، دستور می‌داد دوباره نوشته شود و تا این کار انجام نمی‌گرفت، اجازه حرکت به فردی که مأمور بود برای انجام خدمت به خارج از کشور برود، داده نمی‌شد.

از دیگر اقدامات حکمت، می‌توان به تشویق و توبیخ ‌کارمندان وزارت امور خارجه اشاره کرد. برای تلاش بیشتر کارکنان در این وزارتخانه، تأکید داشت اعضای عالیرتبه که از مأموریت خود به ایران برگشته‌اند، خاطرات خود را بیان کنند. در همین راستا، روزهای پنجشنبه، جلسات سخنرانی در باشگاه وزارت امور خارجه که در آن موقع در باغ فردوس، خانه شهاب خسروانی تشکیل می‌شد، برپا می‌کرد. برگزاری این گونه جلسات سخنرانی، از جمله نوآوری‌های حکمت بود و به این ترتیب، سطح کارآیی اعضا و کارمندان سیاسی وزارت امور خارجه، نیز مورد ارزیابی قرار می‌گرفت.

دگرانش نگرانند و منم دل نگران
کای خدا ! دار نگاهش ز نگاه دگران

تو چنین پرده که بگشودی و رخ بنمودی
کور باشد که نباشد به جمالت نگران

نظر ما به جهان بود پی دیدن تو
ای تو منظور دل و دیده ی صاحب نظران

هر طرف جلوه ای از صوت تو صورت بست
وه ! که بس بی خبرند این همه کوران و کران

تاج شاهی که همه ی حاصل آن دردسر است
ما از آن فارغ و مشغول بدان تاجوران

ای سر زلف تو آسایش شوریده دلان
وی خم طره ات آرامش آشفته سران

بِرهان از قفس این بلبل پر سوخته را
تویی از لطف رهاننده ی بی بال و پران

***

در این کهنه گیتی یکی پند نو
ز گاوآهن مرد دهقان شنو :

به یک گوشه گاو آهنی کهنه بود
که فرسوده زین دیر دیرینه بود

بیفکنده اش موریانه ز پای
فرومانده در کنج دهقان سرای

بسان دل جاهلان ، پر ز زنگ
ز زنگش دگرگونه گردیده رنگ

یکی روز گاو آهنی صیقلی
فروزان چو دانا به روشندلی

شنیدم که چون می‌شد از طرف دشت
قضا را بر آن گاو آهن گذشت

بگفتش که چون بهره شد ز آسمان
تو را سیم ناب و مرا زعفران

تو را از چه این تابش و روشنی؟
که آخر نه از سیمی ، از آهنی

بگفتا : از آن شد تنم تابناک
که از کار کردن مرا نیست باک

به گوهر اگر تیره گون آهنم
ز کار است روشن دل روشنم

ز خاک سیه زرّ سرخ آورم
چو سیم سپید است از آن پیکرم

تو تن پروری پیشه کردی به کوی
چو تن پروران زآن شدت زرد روی

مرا پیشه در دهر تا بنندگی ست
نصیب من از بخت، تابندگی ست

تو نیز ای پسر نقد (حکمت) بیاب
بطالت بهل ، رو  ز خدمت متاب

که گردون ز جان زنگ بزدایدت
دو صد روشنایی ، ببخشایدت