ساختهای نحوی

ساخت های نحوی

نویسنده: نوام چامسکی
مترجم: احمد سمیعی
ناشر: خوارزمی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 196
اندازه کتاب: رقعی لب برگشته - سال انتشار: 1362 - دوره چاپ : 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب

در این کتاب، اولین جرقه‌های تکوین دستور زایشی زده شد و به همین دلیل، تاریخ چاپ این کتاب، آغاز یک انقلاب علمی در زبان‌شناسی به حساب می‌آید. وی در این تقریر بر نکته‌های زیر پافشاری کرده است :  
توقع معقول از نظریه زبانشناسی این است که راه و روش ارزیابی دستورزبانها را بدست دهد. نظریه ساخت زبانشناسی باید به روشنی از "دفتر راهنمای راه و روشها" ی مفید برای کشف دستورزبان ها متمایز باشد، هر چند این راهنمایی به یقین از نتایج نظریه زبانشناسی الهام می‌گیرد و با کوشش در راه تهیه چنین دفتر راهنمایی احتمالا به طریقی ملموس به شکل بخشیدن به نظریه زبانشناسی کمک می‌شود.

برای مخالفت با اختلاط سطوح و برای اینکه اجزای سطح بالاتر به معنای اخص کلمه مبتنی بر اجزای سطح پایین‌تر تصور شود، یا برای این حکم که تا زمانی که مسائل واجشناسی و تکواژ - واجشناسی حل نشده‌اند کار بر روی نحو زود است ، چندان دلیلی وجود ندارد. بهترین طریقه تعریف دستورزبان اینست که آنرا مطالعه‌ای خود سامان و مستقل از معناشناسی بخوانیم . بخصوص ، مفهوم دستوری بودن را نمی‌توان با مفهوم معنی‌دار بودن یکی شمرد (مفهوم دستوری بودن رابطه خاص حتی رابطه نزدیکی با مفهوم تقریب نیز که از نوع مفاهیم آماری است ندارد) .

با انجام دادن این مطالعه مستقل و صوری، می‌بینیم که نمونه‌ای ساده که در آن، گفتار فرآیندی مارکفی با حالات محدود تصور می‌شود، نمونه‌ای که جمله‌هایی را از چپ به راست (از پیش به پس) تولید می‌کند، پذیرفتنی نیست و سطوح زبانشناسی که بطور نسبی انتزاعی‌اند چون ساخت گروهی و ساخت گشتاری برای توصیف زبانهای طبیعی ضروری‌اند. اگر توصیف مستقیم برحسب ساخت گروهی را به هسته‌ای از جمله‌های پایه (ساده خبری، معلوم، بدون افعال یا گروههای اسمی بغرنج) محدود منیم، و از این جمله‌ها (دقیق‌تر بگوییم از رشته‌های در پس آنها) تمام جمله‌های دیگر را با گشتارهایی که ممکن است تکرار شوند مشتق سازیم، می‌توانیم توصیف زبان انگلیسی را بسی ساده‌تر کنیم و ساخت صوری آنرا به مراتب بهتر دریابیم .

متقابلا، با یافتن مجموعه‌ای از گشتارها که جمله‌های دستوری را به جمله‌های دستوری دیگر تبدیل کنند، می‌توانیم ساخت سازه‌ای جمله‌های خاص را، با مطالعه رفتار آنها، به هنگامی که با تجزیه‌های گوناگون به سازه‌ها، معروض این گشتارها می‌شوند، تعیین کنیم . بنابراین، دستورزبانها را دارای ساختی سه بخشی می‌شماریم .هر دستورزبانی دارای یک رشته قواعد است که ساخت گروهی با آنها بازسازی می‌شود، و یک رشته قواعد تکواژی - واجی که رشته‌های تکواژها را به رشته‌های واجها تبدیل می‌کنند.

این دو رشته را، رشته‌ای از قواعد گشتاری به هم مربوط می‌سازد که رشته‌های دارای ساختی گروهی را به رشته‌های تازه‌ای مبدل می‌کند که قواعد تکواژی - واجی را می‌توان در آنها اعمال کرد. ساخت گروهی و قواعد تکواژی - واجی به یک معنی ابتدائی‌اند و قواعد گشتاری به همان معنی ابتدائی نیستند. برای اعمال یک گشتار در یک رشته، باید تا حدی سابقه اشتقاقی این رشته را بشناسیم، در صورتی که برای اعمال قواعد غیرگشتاری، کافی است طرح کلی رشته‌ای را که قواعد بر آن اعمال می‌شوند بشناسیم.