زندگی نامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحوم استاد سید محمد مشکوه

به کوشش: امید قنبری
ناشر: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 216
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1389 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

سید محمد مشکوة (تولد ۱۲۷۹ خورشیدی، بیرجند تا ۱۸ مهر ماه ۱۳۵۹ خورشیدی) استاد دانشگاه تهران، نسخه شناس و کتابشناسی ایرانی بود. آموزش‌های نخستین خود خود را در مکتب خانه‌های بیرجند انجام داد. مدتی نیز به کسب و تجارت مشغول شد. در ضمن کار، به آموختن زبان فرانسه پرداخت. در ۱۲۹۳ خورشیدی به مدرسه «علمیه معصومه بیرجند» رفت و صرف و نحو، منطق، معانی و بیان و مقدمات فقه و اصول را آموخت. در ۱۲۹۶ خورشیدی راهی مشهد شد و در حوزه علمیه مشهد نزد ادیب نیشابوری درس خواند.

در ۱۳۱۱ هـ. ش به دعوت وزارت معارف وقت، به آموزش فلسفه در مدرسه سپهسالار پرداخت و در آنجا شرح منظومه حکمت حاج ملا هادی سبزواری، شرح اشارات و تنبیهات ابن سینا و بخش الهیات شفا ابن‌سینا را آموزش می‌داد. در ۱۳۱۵ هـ. ش از دانشگاه تهران در رشته زبان و ادبیات فارسی درجه دکتری گرفت.

انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به پاس سال‌ها خدمات علمی و فرهنگی وی، طی مراسم بزرگداشتی که در ۱۸ مرداد ماه ۱۳۸۹ هـ. ش برای وی برگزار کرد وی را به عنوان یکی از مفاخر ایران‌زمین معرفی کرد.

مرحوم مشکوة پس از تکمیل تحصیلات خود در بیرجند، به حوزه علمیه مشهد رفت و مدتی نزد مرحوم ادیب نیشابوری و آقازاده خراسانی درس خواند. مشکوة در سال 1299 شمسی که زمان والی‏ گری قوام‏ السلطنه در خراسان است، از مشهد به تهران آمد و در مدرسه محمودیه مستقر شد و تحصیل معقول و منقول را در حوزه تهران ادامه داد و البته در همان اوان هم‏چنان به بیرجند آمد و شد داشت؛ چنان‏که در 1300 در زمان نخست‏ وزیری قوام‏ السلطنه که امین‏ الشریعه و آقازاده خراسانی در مقام آشتی دادن بین کلنل محمّدتقی پسیان و دولت مرکزی (قوام السلطنه) که دستور دستگیری کلنل را به شوکه‏ الملک علم داده بود، به بیرجند رفته بودند، در بیرجند اقامت داشت و پس از آن، دوباره 1299 به تهران آمد. چندی نیز به بین‏ النهرین رفت و دوباره به تهران آمد و این‏ بار، وارد مدرسه سپهسالار جدید (مدرسه شهید مطهری کنونی) شد. در 1311 به دعوت وزارت معارف وقت، مدرس آن مدرسه معتبر معروف شد و تا زمان تأسیس رسمی دانشکده معقول و منقول، هم‏زمان با مرحوم جلال همایی به تدریس شرح منظومه حکمت حاج ملا هادی سبزواری، شرح اشارات و تنبیهات ابن سینا، و بخش الهیات شفای ابن سینا در آن مدرسه مشغول بود.

پس از تعطیل مدرسه معقول و منقول، هم‏زمان با مرحوم جلال همایی عضو هیأت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی و اقتصادی دانشگاه تهران شد و به تدریس فقه و اصول پرداخت و سرانجام، همگام و هم‏زمان با هم‏ رتبه‏ های خود امثال مرحوم سیّد محمّدکاظم عصار، بدیع‏الزمان فروزانفر، میرزا محمود شهابی خراسانی، جلال همایی، آقا محمّد سنگلجی و دیگران به استادی دانشگاه رسید. او در دانشکده الهیات به تدریس معقول و در دانشکده حقوق به تدریس فقه اسلامی پرداخت. در دانشکده حقوق، تقریراتی در حقوق خانواده و بیع از وی به چاپ رسیده است که جنبه درسی داشت.

در سال تحصیلی 1313 ـ 1314، براساس نظامنامه جدید وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، تدریس در دانشکده‏ های دانشگاه تهران، موقوف و مشروط به ارائه مدرک دکتری یا تصدیق اجتهاد شد. عده‏ای از استادان که شأن ایشان اجل از این معانی بود، رساله‏ ها و پایان‏نامه‏ هایی نوشتند که تصدیق معادل دکتری به ایشان داده شد. استاد مشکوة هم از جهت اداری آن مدارک را اخذ کرد.

مشکوة، هم‏زمان با تدریس در دانشگاه تهران در مدرسه عالی سپهسالار نیز به تدریس فلسفه اشتغال داشت. بسیاری از استادان به نام، نزد او تحصیل کرده‏اند که شاید بقیه‏ الماضین ایشان استاد دکتر مهدی محقق باشد که اجازه روایتی هم از آن مرحوم دارد که ضمن شرح حال ایشان چاپ شده است.