زن در ایران عصر مغول

زن در ایران عصر مغول

نویسنده: شیرین بیانی
ناشر: دانشگاه تهران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 180
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1352 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو

مروری بر کتاب 

در لابلای قرون متمادی این تاریخ تنها به یک عصر استثنائی از لحاظ اهمیت و قدرت زن بر میخوریم و آن دوران مغول است، که میتوان آنرا تا حدودی عصر برابری زن با مرد خواند، و این جریانی که با ورود مغولان به ایران آن آمد و با رفتن مغولان هم از ایران رفت.

در زمان مغول بنا بر سنت و آداب و رسوم آنها زن در قبیله دوشادوش مرد کار میکرد، از حقوقی تقریبا مساوی با او برخوردار بود و هیچ فعالیتی حتی ریاست ایل، شکار وجنگ به تنهایی اختصاص به مرد نداشت شغل مرد محدود بود ولی کار زن نامحدود بود.

در زمان مغولها رسم بر این بود که زنان متعدد می گرفتند که بستگی به وضع اقتصادی آنان داشت و گاهی در حدود امکان سی زن اختیار میکردند. ولی همواره اولین همسر بمنزله بزرگتر سایر زنان و در مورد خوانین بمنزله خاتون مهمتر و برتر و بعدها در نزد سلاطین بمنزله ملکه بوده است.

به قدری امر تعدد زوجات طبیعی بود که ما خیلی کم به مواردی برمی خوریم که بین زنان یک مرد مشاجره ای یا حسادتی بروز کرده باشد، بخصوص که مساکن و خانه های آنان از یکدیگر جدا بود، همه از حقوق مساوی برخوردار بودند، و به استثنای همسر اول هیچ یک بر دیگری برتری خاصی نداشت.

لازم به ذکر است که در نزد خان ها گذشته از زن اول، چند خاتون دیگر نیز مقامهای اصلی و بالاتری از سایر زنان داشته اند، که بمناسبت زیبائی و یا اهمیت سیاسی در ردیفی بالاتر از سایرین قرار می گرفتند. که میتوان بطور مثال خان مغول را نام برد که پنج زن اصلی و حدود۵۰۰ زن عقدی و قوما (به معنی صیغه) داشته.

در زمان مغول رسم بر این بوده که مردان بطور کلی می توانستند با بیوه های خویشان خود با ستثنای مادر، خواهر تنی، دختر وعروس ازدواج کنند. اینگونه ازدواجها رسم زناشوئی با قبایل بیگانه را برهم نمی زد. واینکه هر مردی می توانست پس از مرگ پدر زنان وی را بگیرد که این رسمی بسیار متداول بود.

در زمان مغول مشاهد می شود که زن یا مرد تنها به ندرت یافت می شد و در قوانین ازدواج سعی بر این بوده که هر کس بتواند همسری با شرایط گوناگون برای خود بیابد، و بخصوص ماندن دختر درخانه پدر و به شوهر نرفتن او به هیچوجه پسندیده نبوده است بطوریکه سرنوشت هر دختری این است که به مردی داده شود، و نه اینکه در خانه پیر گردد.در عصر مغول آنقدر ازدواج امری مهم و غیر قابل عدول بوده است که مردگان را نیز به عقد دیگر در می آوردند.

در دوره های گوناگون تاریخ ایران بعد از اسلام، هیچگاه زن رسما در امور سیاسی مملکتی دخالت نداشته است، مگر در مواردی خاص و استثنائی که شامل چند زن پادشاه یا حاکم و یا زنانی که براساس لیاقت و شهامت خاص و دارا بودن هوش و استعداد فوق العاده از پوسته خود بیرون آمده و در عرصه جامعه وسیاست قدم نهاده اند. و از این زنان تا به امروز آثاری زیادی برجا مانده است.

در دوران استیلای عنصر ترک بر ایران که پیش ازهجوم مغول در حدود دو قرن ونیم به طول انجامید، از لحاظ شباهت بیش از حد آداب و رسوم و سنتهای قبیله ای ترک و مغول، جابجا به اهمیت وقدرت سیاسی زن بر می خوریم وهمین خود سبب فراهم کردن زمینه ای موافق ومساعد در ایران برای او در زمان حکومت های بعدی می شود.

در زمانی که مغول به ایران حمله کرد، حدود دو قرن ونیم می گذشت که قبایل ترک آسیای مرکزی بر ایران مسلط شده بودند و حکومتهای کم و بیش بزرگ و مهمی تشکیل داده بودند. هر چند که در این دوره ها ایرانیان تلاش و کوشش زیادی انجام داده بودند که تمدون و فرهنگ، سنن و آداب خود را همچنان دست نخورده و پابرجا نگهدارند و البته تا حدودی هم موفق شدند. که در این میان میتوان به وضع زن در جامعه ایرانی که بنابر سنت قبیله ای آسیای مرکزی حقوقی بالاتر و مقامی والاتر از آنچه داشت دریافت کرد.

ترکها همجون مغولها برای زنان اهمیت واحترامی زیادی قائل بودند و زن ومرد از حقوق مادی و معنوی مساوی برخودار بودند. زنان در کارهای خانه، گردش چرخ اقتصادی، جنگ و همچنین در امور سیاسی و مسائل گوناگون همپای مردانشان مشغول فعالیت بودند. همچنین زنان در این دوره اموال و ثروتهای خاص خویش داشتند و به مقامات مهم نائل می شدند و همچنین در موقع لزوم زمام امور قبیله و یا ایل را در دست می گرفتند.