- موجودی: موجود
- مدل: 188542 - 63/6
- وزن: 0.30kg
- JAN: 1
زمینه اجتماعی قیام مزدکیان
نویسنده: محمدمهدی علی نیا
ناشر: دنیای دانش
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 72
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1352 - دوره چاپ: 1
کمیاب - کیفیت : در حد نو _ نو ؛ لبه جلد کتاب زدگی مختصری دارد
مروری بر کتاب
اندیشههای مزدک و به تبع آن جنبش مزدکیان بسیاری از مناسبات اجتماعی از جمله تسلط برخی طبقات نظیر روحانیون و موبدان و همچنین شاهنشینان در عصر ساسانیان را به چالش کشید. از جمله اینکه با طرح مسأله برابری در اموال و زنان، جذابیتی برای طبقات پایین فراهم آورد تا بتوانند ستمهای اِعمالشده در حق خود را جبران نمایند. از طرفی دیگر، قباد ساسانی نیز با بهرهبرداری از گسترش جنبش مزدک، خود را پیرو آیین وی اعلام کرد تا بتواند هم قدرت روحانیون را کاهش دهد و هم مناسبات شاهنشاهی پیشین را اعاده کند.
عدالت و مساوات به عنوان یکی از ارکان اساسی سیاستورزی در جامعه ایرانی از دیرباز منشأ تحول در جامعه بوده است که اندیشه مزدک نمود عملی یافته است. اندیشه برابریطلبانه مزدک طبقات پایین جامعه را به برقراری عدالت سیاسی و اجتماعی امیدوار ساخت که حتی میتوان گفت پیش درآمدی بر گسترش اندیشه برابریطلبی در نزد آیین مذهبی و سیاسی در اعصار بعدی شده بود. اندیشه شراکتی شدن زنان و اموال هرچند ایدهای خام و غیرمنتظره بوده، اما گویای ستم طبقاتی در زمان ساسانیان بوده که همگی حول قیام مزدک گرد آمدند. قیام مزدک بدین ترتیب یکی از نقاط عطف توجه به برقراری مناسبات برابر در جامعه ایرانی بوده است.
مَزْدَک پسر بامداد یا مزدک بامدادان اصلاحگر اجتماعی و کنشگر مذهبیِ ایرانی در عصر شاهنشاهی ساسانی بود. وی در دورهٔ پادشاهی قباد یکم ساسانی فرقهای مذهبی بنیان نهاد و به تبلیغ آن پرداخت. او مروج آیینی بود که تحت تأثیر باورهای مانی بهویژه باور «بوندوس» یا «زرتشت خورگان» قرار داشت؛ در واقع، میتوان گفت فرقهای که مزدک بسط و گسترش داد همان آیین بوندوس بود.
اوضاع ایرانشهر در زمان ترویج آیین مزدک بسیار نابسامان بود، و این کشور با بحرانهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی فراوانی دستوپنجه نرم میکرد. پیش از ظهور مزدک، قدرت شاه در مقابل قدرت طبقهٔ اشراف، روحانیون و صاحبان قدرت رو به افول گذارده بود. در برابر، قباد به حمایت از مزدکیان بهمنظور کاستن از قدرت اشراف و روحانیون دست یازید. این امر باعث همراهی مزدک و مزدکیان با پادشاهی قباد شد و اتحاد نوظهور قباد و مزدکیان از قدرت و نفوذ طبقهٔ اشراف، بزرگان و روحانیون به نفع شاهنشاه کاست.
همدلی قباد با مزدکیان سبب شد که آیین مزدک در تمامی قلمرو ایرانشهر بسط و گسترش یابد و حتی از مرزهای ایران نیز پا فراتر بگذارد و به شبهجزیره عربستان برسد. با این همه، قباد در اواخر پادشاهی خود از حمایت مزدکیان دست کشید و همین امر موجب قتلعام مزدک و مزدکیان بهدست خسرو یکم شد. منابع تاریخی علل گوناگونی برای دشمنی خسرو انوشیروان با مزدکیان برشمردهاند؛ برخی منابع حمایت مزدکیان از بهتختنشاندن کاووس، برادر خسرو انوشیروان و پسر دیگر قباد، را علت اصلی این دشمنی دانستهاند.
فهرست
بخش اول: سازمان طبقاتی در دوره ساسانی
بخش دوم: مزدکیان
بخش سوم: توسعه نهضت مزدک