ریخت شناسی قصه های پریان ؛ متن کامل ؛ گالینگور

ریخت شناسی قصه های پریان

نویسنده: ولادیمیر پراپ
مترجم: فریدون بدره اى
ناشر: توس
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 315
اندازه کتاب: رقعی گالینگور - سال انتشار: 1368 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

این کتاب از سه مرحله گذشته است . نخست به صورت تحقیقی بسیار وسیع پی‌افگنده شد، و دارای تعداد زیادی جدولها، و نقشه‌ها و نمودارها و تجزیه و تحلیل‌ها بود اما معلوم شد که چاپ چنین اثری، حتی اگر به خاطر حجم زیاد آنهم باشد، غیر ممکن است. در نتیجه به کوتاه کردن کتاب پرداختیم، و اساس کار در این اقدام آن بود که با کمترین حجم بیشترین مطلب را نگهداریم. ولی چنین صورت مختصر فشرده‌ای بیرون از حد دریافت خوانندۀ معمولی بود.  

کتاب در این صورتش بیشتر شبیه یک کتاب دستور زبان یا تألیفی در باب هارمونی در موسیقی بود. بنابراین، برآن شدیم که شکل عرضۀ کتاب را تغییر دهیم . این راست است که بعضی چیزها را نمی‌توان به صورتی که مطلوب عامۀ مردم باشد، عرضه داشت. دراین کتاب از این گونه چیزها بسیار است . با وجود این، احساس می‌کنم که این تحقیق در شکل حاضرش برای هر دوستدار قصه‌ای در خور فهم است به شرط آن که خواستار آن باشد که نویسنده را در هزار پیچ بس دیسی قصه که در پایان بر وی به صورت یک تک دیسی حیرت‌انگیز نمایان خواهد شد قدم به قدم دنبال کند…

پراپ در کتاب ریخت شناسی قصه های پریان به توصیف قصه ها بر اساس اجزای سازنده آنها و روابط متقابل این اجزا پرداخته است. پراپ پس از تجزیه و تحلیل صدقصه از قصه های روسی به سی و یک خویشکاری دست یافته است. او معتقد است می توان قصه های عامیانه و حتی رمانسها را نیز با این الگو تجزیه و تحلیل کرد. این مقاله می کوشد تا الگویی را که پراپ از تجزیه و تحلیل قصه های پریان به دست آورده است بر روی قصه سمک عیار نشان دهد و با نتایج تجزیه و تحلیل پراپ مقایسه کند؛ به عبارت دیگر، این مقاله سعی در ریخت شناسی قصه سمک عیار دارد.

قصه‌های عامیانه بی‌تاریخ و بی‌زمان‌اند. عشق به قصه‌گویی و شنیدن قصه، در تمام طول تاریخ تمدن با آدمی همراه بوده است. قصه‌های عامیانه به آسانی با هر محیط اجتماعی و محلی انطباق می‌یابند، و از این رو، در عین کهنگی تازه و امروزین هستند. اگر چه کار پراپ درباره قصه پریان است، نظریه های او چنان ظرفیت زیادی دارد که شامل قصه های ایرانی از جمله قصه سمک عیار هم می شود. بسیاری از کارکردها و کنشهای بررسی شده در قصه سمک عیار، کم و بیش با روایت شناسی پراپ یکسان است و این مقاله بر مبنای نظریه او است.

او در این کتاب به جای تلاش برای طبقه بندی افسانه ها بر اساس شخصیت ها یا مضامین آنها ("مضمون" اصطلاحی است که وی به دلیل ذهنی بودن شناسایی یک مضمون و تعاریف مختلف پیوست شده از آن از آن اجتناب می کند) ، قصه ها را با توجه به عملکردهای نمایشی آن شناسایی می کند. او سازگاری چشمگیری بین افسانه های روسی و ساختارهای اساسی سازمان دهنده روایت ها را کشف کرد.

کار او باارزش است زیرا باعث ایجاد درک و روش جدیدی از طبقه بندی شد که اجازه می دهد رویکرد "علمی" و منظمی در مطالعه روایت های افسانه ها نسبت به مطالعات قبلی بوجود آید. تأثیر اثر او امروز نیز احساس می شود. همانطور که از ادراک و توانایی پروپ در حفاری زیر کلمات سطح برای شناسایی روابط بین عناصر ساختاری اصلی داستانهای افسانه ای لذت خواهید برد.

شما در این کتاب با رویکردی ساختارگرا طرف هستید که بنا به ادعای بسیاری از منتقدین متدولوژی به کار رفته در این کتاب یکی از سنگ بناهای محکم فرمالیست را برپا کرد. عملا منتقدان و نظریه پردازان مدرن از آن زمان به بعد فرمالیست را بدون در نظر گرفتن پروپ محال می دانند. این کتاب می تواند در حکم یکی از کتاب های مقدس ساختارگران خطاب قرار داده شود.