ریاض الفردوس خانی

ریاض الفردوس خانی

نویسنده: محمدمیرک بن مسعود حسینی منشی
مصحح : ایرج افشار , فرشته صرافان
ناشر: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار
زبان کتاب: فارسی 
تعداد صفحه: 581
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1385 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو ؛ مهر دارد

مروری بر کتاب 

محمد ميرك بن مسعود الحسينى رياض الفردوس را در 1082ق. تأليف و آن را به شمس‌الدوله محمد زمان خان بيگلربيگى كهگيلويه (از سال 1074ق) اهدا كرده است. اين شخص در عهد شاه سليمان (1077- 1105ق)، به مقام بيگلربيگى نايل شده و مؤلف، دوران كار او را چهار پنج سال ياد كرده است. بنابراین تأليف كتاب چندى پس از دوران محمد زمان خان به پايان رسيده بوده است.

رياض الفردوس تاريخ عمومى ايران و بيشتر آن مخصوص به فارس، كهگيلويه و خوزستان از زمان‌هاى قديم تا دوره سلطنت شاه سليمان است. بخش‌بندى كتاب نسبت به متون تاريخى متعارف تا حدّى غير معهود است. كتاب در دوازده روضه است و هر روضه‌اى دو چمن به دنبال دارد. مؤلف خود سبب اين گونه بخش‌بندى و نام‌گذارى را يادآور شده و نوشته است:

لهذا اساس تدوين آن را بر فاتحه و خاتمه و دوازده روضه و بيست و چهار چمن گذاشته موسوم به رياض الفردوس گردانيد بر اين نسق كه امور سانحه اين بلاد در عهد ميمون هر يك از سلاطين ذوى الاحتشاد در طى روضات محرر گشته و شطرى از احوال شاهان كه در ايام اقتدارشان در اين ولايت امرى سنوح نيافته در طى چمن‌ها نگارش پذيرفته است.

اعتبار اين متن طبعا به مندرجات روضه دوازدهم آن است كه در آن به شرح كارهاى بيگلربيگان كهگيلويه و خوزستان و مناطق پيوسته پرداخته و بى‌گمان اطلاعاتى را كه درباره خوزستان و منطقه لرنشين فارس در خود ضبط كرده است، از قبيل عمليات شرارت‌انگيز قلندر و سپس هدايت‌الله آرندى و اطلاعى كوچك درباره ملّا كمال غياث و بهاى مرواريد در زمان تأليف كتاب و اقدامات سيد على‌خان والى خوزستان در جاى ديگر نمى‌توان يافت.

عناوين روضه‌ها و چمن‌هاى كتاب به شرح زير است:

روضه اول: در ذكر وقايع كه در زمان ملوك عجم درين بلاد فرخنده بنياد سنوح يافته:
چمن اول: در بيان تسلط فراعنه بنواميه
چمن ثانى: در بيان حالات جبابره بنى‌العباس

روضه دويم: در بيان امور سانحه زمان آل‌بويه الشهير به ديالمه
چمن اول: در بيان وشمگير بن زيار
چمن ثانى: در بيان حلات صفاريان

روضه سيم: در بيان سوانج ايام سلطنت سلاطين نامدار سلاجقه
چمن اول: در ذكر حالات فضلويه شبنكاره
چمن ثانى: در بيان حالات ملوك غزنويه

روضه چهارم: در بيان وقايع ايام سلاطين خوارزمشاهيه
چمن اول: در بيان حالات ملوك غور
چمن ثانى: در بيان حالات آل سامان

روضه پنجم: در بيان وقايع سانحه ايام استيلاى چنگيزخان
چمن اول: در بيان حالات ملوك كرت
چمن ثانى: در بيان حسن صباح و وقايع آن ايام

روضه ششم: در ذكر سوانح عهد ملوك لرستان، الشهير به اتابكان
چمن اول: در بيان حالات امير ارسلان الترك بساسيرى
چمن ثانى: در بيان حالات آل طاهر

روضه هفتم: در بيان امور سانحه اتابكان فارس، الشهير به سلغريه
چمن اول: در بيان حالات اتابكان آذربايجان
چمن ثانى: در بيان حالات سيد شرف‌الدين

روضه هشتم: در ذكر امور سانحه ايام آل‌مطفر
چمن اول: در بيان حالات ايلكانيان
چمن ثانى: در بيان حالات چوپانيان

روضه نهم: در بيان حالات صاحبقران گيتى ستان امير تيمور گوركان
چمن اول: در بيان حالات سربداريه سبزوار
چمن ثانى: در بيان حالات ملوك قراختاى

روضه دهم: در بيان وقايع سانحه ملوك تراكه آق قوينلو و قراقوينلو
چمن اول: در بيان حالات مشعشعين
چمن ثانى: در بيان حالات چلاويه

روضه يازدهم: در بيان وقايع سانحه زمان خواقين كامكار و سلاطين نامدار صفيه صفويه - رضوان‌الله تعالى عليهم اجمعين - منتهى به عهد همايون اشرف اعلى ازكى سليمانى
چمن اول: در بيان حالات شاه قلندر مزور
چمن ثانى: در بيان حالات ملا هدايت آرندى مدعى مهدویت

روضه دوازدهم: در ذكر امور سانحه ايام نيكو فرجام خان عالى شان بلند مكان محمد زمان خان دام عزه
چمن اول: در بيان حالات سيد على خان والى عربستان
چمن ثانى: در بيان شطرى از حالات عالى جاه حسين پاشا