روضه الشهدا

روضه الشهدا

نویسنده: حسین واعظ کاشفی
ناشر: اسلامیه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 440
اندازه کتاب: رقعی سلفون - سال انتشار: 1358 - دوره چاپ: 2

کمیاب - کیفیت : نو

مروری بر کتاب

روضه الشهدا (به معنی باغ شهدا) مقتلی است از حسین واعظ کاشفی درباره سرگذشت حسین بن علی و وقایع حزن‌انگیز کربلا که در ده باب و به سال 908 هجری قمری تألیف شد. تمرکز کتاب بر روی واقعه کربلاست ولی ابوابی از آن به شرح مصائب سایر انبیا و امامان شیعه پرداخته‌است. اگرچه بارها روضة الشهدا را اولین مقتل فارسی خوانده‌اند، شواهد حاکی از آن است که مقتل‌هایی به زبان فارسی از پیشتر موجود بوده اما هیچ کتابی از لحاظ جامعیت با آن برابری نمی‌کرد.

روضه الشهدا،‌ کتابی است درباره عاشورا که توسط واعظ کاشفی در قرن نهم به رشته تحریر درآمده است. صاحب‌نظران با نگارش کتاب روضه الشهدا، مقتل‌نویسی دگرگونی فراوانی یافت و نسل سوم مقاتل پا به عرصه حیات گذاشت. این نسل از مقاتل در دوران صفویه و قاجاریه از لحاظ کمی و کیفی رشد فراوانی کردند.

آنچه از لحاظ بینشی در مقتل‌نویسی‌های این دوره وجود دارد، آن است که در این مقاتل پیش از آنکه متنی تاریخی در اختیار بگذارند، عمدتاً از زاویه اندوه و غم و مصیبت و ابتلا به قضیه نگاه شده است.

روضة‌الشهدا از مهم‌ترین و مشهورترین کتاب‌های کاشفی است. وی کتاب را به درخواست یکی از اعیان و سادات هرات به نام مرشدالدوله معروف به سید میرزا داماد سلطان حسین بایقرا نوشته و کوشیده کتاب جامعی برای فارسی‌زبانان در واقعه عاشورا بنویسد. وی هدف خود را از نوشتن کتاب چنین بیان می‌کند:

این کتاب بر اساس ده باب و یک خاتمه ترتیب داده شده است. در خاتمه این کتاب، او نسل سبطین امام حسن و امام حسین (ع) و شرح حال جمعی از سادات را نگاشته است. خاتمه آن را در ۱۷ ورق به عنوان «أنساب سبطی النبی (ص)» تنظیم نموده است.

برخی احتمال داده‌اند این کتاب نخستین مقتل فارسی بوده است که در میان فارسی زبانان انتشار یافته است به حدّی که به خواننده آن «روضه ‏خوان» می‌گفتند و این نام تا این زمان شیوع و گسترش یافته است، و به هر خواننده مصائب نیز «روضه ‏خوان» می‌‏گفتند؛ ولی در بخش مقتل خواهد آمد که مقتل فارسی متقدّم ‏تر از آن کتاب نیز بوده است که خود روضة الشهداء از آن نقل مطلب نموده است. و آن کتاب مقتل فارسی تألیف ابی المفاخر رازی است که در کتاب روضة الشهداء شعر او را آورده است.

«جمعی از محبان اهل بیت، هر سال که ماه محرم درآید، مصیبت شهدا را تازه سازند و به تعزیت اولاد حضرت رسالت پردازند، همه را دل‌ها بر آتش حسرت بریان گردد و دیده‌ها از غایت حیران سرگردان:

ز اندوه این ماتم جان گسل
روان گردد از دیده‌ها خون دل