روشنفکران ایران ؛ روایت های یاس و امید

روشنفکران ایران

نویسنده: علی میرسپاسی
مترجم: عباس مخبر
ناشر: توسعه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 342
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1386 - دوره چاپ: 3

مروری بر کتاب

روایت های یاس و امید

سردرگمی حول ماهیت مدرنیته و غرب به نوبه خود به یک سلسله سردرگمی های نظری و مشکلات سیاسی منجر شده است. روشنفکران با اندیشیدن بر حسب عادت های این سرمشق توهم آلود، هر مساله ای را که در سیاست خارجی اروپا و آمریکا مشاهده می کنند، با ارزش های معینی از مدرنیته و روشنگری مغلوط می کنند. به عنوان مثال روشنفکران به طور خودکار، حقوق بشر را نیز گفتمانی سرکوبگر به شمار می آورند. میان هر تجربه سیاسی کشورهای غربی با ایده ها آرمان ها و نهادهای دموکراتیک مدرن رابطه ای علی فرض می شود اما این کار هرگز در مورد تجربیات دولت ها در جهان اسلام و تجربیات و ایده های اسلامی صورت نمی گیرد.

این شرایط مغشوش محصول این واقعیت است که روشنفکران وقت و نیروی بسیار زیادی را صرف دادن چهره ای شیطانی به مدرنتیه غربی و ایجاد وضعیتی فوق العاده پریشان کرده اند که در آن هرگونه بدیل در مقابل مدرنیته غربی ( یا لیبرالیسم)، به لحاظ فکری جذاب می شود و مورد استقبال عامه مردم قرار می گیرد. این مفهوم از گزینه های سیاسی که کاملا تحریف و به طرز خطرناکی ساده شده است، همراه با تصور عمومی پیوسته با آن نمی تواند مدرنتیه دمکراتیک را از مدرنیته غرب محور تفکیک کند. این چارچوب فکری، به عنوان نیروی محرکه کنش سیاسی، محکوم به شکست و خودویرانگر است.

میرسپاسی در کتاب تازه خود مانند دو اثر دیگری که پیش تر از وی در ایران منتشر شده به تبارشناسی معضلی می پردازد که نزدیک به یک قرن دامنگیر اندیشه ورزان ایران بوده است، معضل ریشه داری که تقریبا همه نحله های روشنفکری دینی، سکولار، لیبرال، ملی و چپ را در بر گرفته و رهایی از آن را غیر ممکن می کند.

مطالعه جامع و انتقادی میرسپاسی در این اثر، آن دسته از ایده ها و نظریه های ضد روشنگری ایرانیان را شامل می شود که روشنفکران پیرو آرای «مارتین هایدگر»، از جمله: احمد فردید، رضا داوری، جلال آل احمد، و... شارحان برجسته آن به شمار می آیند.

نقادی صریح و مسوولانه نویسنده نسبت به منظومه فکری- فلسفی دشمنان روشنگری، در حوزه مفاهیم نظری و تئوریک، محدود نمی ماند بلکه با ارتفاع گرفتن از این دایره و ارایه تجربه های عملی از رفتار مدنی برخی از مصلحان اجتماعی و اثرگذار، از جمله مهاتما گاندی، مارتین لوترکینگ، جواهر لعل نهرو، جان دیویی و متفکر الجزایری تبار «محمد ارغون»، متن حاضر را از خلال مباحث تئوریک به واقعیات ملموس زندگی، پیوند می دهد.

در سپهر گفتمان روشنفکری، مساله هایی آزاردهنده درباره افت فعالیت های مدنی، انفعال و ندانم کاری منتقدان و سیــاست ورزان، شــکســت اصلاحات و یــأس و حیرانی روشنفکران میانه رو، دغدغه هر روزه اهل فرهنگ شده است. رفع مشکلات و بن بست های عدیده ای که در راه فعالیت های اجتماعی و فرهنگی جامعه مدنی به وجود آمده به موضوع روز تبدیل شده به طوری که این دغدغه های فرساینده و انرژی سوز هم اکنون به مثابه «سخن مسلط» بر فضای سیاسی و ذهن روشنفکر ایرانی سایه افکنده است.

گروه کوچکی از روشن اندیشان از پی کشف ریشه های این وضعیت ناهمساز، به مسایل پایه ای تر و گروه بزرگ و پرشمارتری، و همه مشکلات را طبق معمول به عوامل بیرونی (سیاست های منطقه ای آمریکا، رفتارهای دولت نهم، بحران های اقتصادی، بی فرهنگی مردم و...) مربوط می کنند...