رساله آثار علوی

نويسنده: خواجه ابوحاتم مظفر بن اسماعیل اسفزاری , سیدمحمدتقی مدرس رضوی
ناشر: بنياد فرهنگ ايران
زبان كتاب: فارسي
تعداد صفحه: 112
اندازه كتاب: رقعی گالینگور - سال انتشار: 1356 - دوره چاپ: 1 

کمیاب - کیفیت : درحد نو ؛ فاقد فرمان

مروری بر کتاب

ابوحاتم مظفر اسفرازی (حدود 506 – 437 ق) از حکما، دانشمندان و منجمینی است که در نیمه دوم قرن پنجم زیسته و با عمر خیام و نظامی عروضی همعصر بوده است. از احوال او مطلبی به دست نیامده ولی در کتب معاصرین وی مقام و مرتبه علمی او ستوده شده است. کتاب آثارعلوی یا جو کائنات وی درباره یکی از هشت قسم علوم طبیعی نگاشته شده.

آثار علوی، به دانشی می گویند که در آن از علل و اسبابی بحث شود که از ترکیب عناصر و مزج پدید نیامده باشند و خود به سه گونه تقسیم می شود علومی همچون علل تشکیل رعد و برق، کوه ها، رودها و معادن. از ابوحاتم آثار زیادی در نجوم و کواکب و ... در کتب معاصرین وی ثبت شده که امروزه تنها دو اثر او به دست ما رسیده است. ابوحاتم در آثار علوی مطالب علمی را به زبان ساده و نثری روان بیان کرده است.

آثارِ عُلوي، رساله‌اي در بيان اسباب و علل وقوع حوادث جوي و پديده‌هاي زميني به زبان فارسي، نوشتة خواجه ابوحاتم مظفر بن اسماعيل اَسفزاري، منجم و رياضي‌دان ايراني ابوحاتم كه كتاب را به مولانا نظام‌الدين فخرالملك فرزند خواجه نظام‌الملك طوسي اهدا كرده، دربارة سبب نگارش و موضوع آن در ديباچه چنين آورده است:

«يكي از علم هاي نيكو و استنباط هاي عجيب كه قدما و حكما در آن رنج برده‌اند و خوض كرده‌اند، آثار علوي است كه خبر دهنده بُوَد از حادثه‌هايي كه در هوا پيدا شود، شگفتيهايي كه بر زمين بود و آن چيزها كه در زمين تولد كند؛ و چون خادم از اين معني خبر داشت، خواست كه بر حسب توانايي خويش اندرين جنس تأليفي سازد و بر مجلس عالي عرضه كند.»

اين راله مشتمل بر يك مقدمه و 3 مقاله است: مقالة اول دربارة آثار علوي و پديده‌هاي جوي است، ولي اسفزاري نام جزء را بر كل هاده و همة رساله را با عنوان مقالة اول نام‌گذاري كرده است.به گفتة وي، رويدادهاي طبيعي 3 گونه است: «يكي آنكه بالاي زمين افتد، مانند باران و برف و ژاله؛ ديگر كه بر بسيز زمين افتد، چون چشمه‌ها و رودها؛ سوم كه در زير زمين باشد، چون گوهرها و كبريتها و انواع زاجها».