روانشناسی زبان

روان شناسی زبان

نویسنده: جین اچسون
مترجم: عبدالخلیل حاجتی
ناشر: امیرکبیر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 500
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1364 - دوره چاپ: 1 

کمیاب - کیفیت : درحد نو

مروری بر کتاب 

یکی از ویژگی های انسان، این است که می تواند نشانه ها یا رمزها را جانشین اشخاص و اشیا و اوضاع بکند که مجموع این علایم و رموز را در فرهنگ روان شناسی، «زبان»(language) گویند؛ که عمل و وظیفه مهم و اساسی آن، ایجاد و تقویت «تفاهم و تعامل» میان مردم است. هرگاه این علامتها به صورت اشاره با دست، سر، چشم، لبها و ... باشد آنها را «زبان اشاره ای» یا «غیرکلامی» خوانند؛ و اگر شکل باشد یعنی به صورت کلمه درآید، «زبان کلامی» خوانده می شود.

انسان، زبان اشاره ای را سالها قبل از زبان کلامی، مورد استفاده قرار داده است و هنوز هم با وجود پیشرفتهای زیاد در رفتار گویایی یا کلامی، باز از بکار بردن زبان اشاره ای بی نیاز نیست. بنابراین، زبان مترادف حرف زدن (زبان گفتاری) نیست. اشخاصی که ناشنوا زاییده می شوند یاد می گیرند که به وسیله نشانه زبان با اطرافیان خود ارتباط برقرار کنند.

در پاسخ به این پرسش که کودکان چگونه یاد می گیرند که جمله به کار ببرند؟ از سوی روان شناسان چهار پاسخ داده شده است:

1.نظریه یادگیری-اجتماعی (social-learning theory): که معتقد است کودکان از راه تقلید از بزرگسالان، یاد می گیرند که جمله به کار ببرند. در اینکه کودک، کلمات را به تقلید از بزرگترها یاد می گیرد تردیدی نیست، لکن یادگیری جمله از راه تقلید، انجام نمی گیرد؛ زیرا از مشاهدات عینی چنین برمی آید که جملات کودکان با جملات بزرگسالان کاملاً متفاوت اند در صورتی که اگر تقلیدی بودند حتماً همانند جملات بزرگسالان می شدند.

2. نظریه شرطی عامل (operant conditioning theory): که معتقد است والدین، سخن گفتن را به کودکان یاد می دهند که با تقویت گویایی درست و فراموش کردن یا کیفر گویای نادرست انجام می گیرد. اسکینر در کتاب خود به نام رفتار کلامی کوشیده است توضیح و تبیین کند که یادگیری زبان برحَسَب الگوهای محرک-پاسخ (S-R)، قابل توجیه است بدون اینکه به جنبه شناختی اشاره کند. بیشتر روان شناسان ابتدا با نظر اسکینر موافق بودند ولی بتدریج شواهد به دست آمده نظر وی را تأیید نکردند؛ و دانشمندان متوجه شدند که مثلاً والدین بندرت به قواعد زبان، هنگامی که کودکان یاد می گیرند. جمله تشکیل دهند، دقت می کنند. والدین، عبارات و جملات نادرست دستوری کودکان را نه فراموش می کنند و نه مجازات؛ بلکه بتدریج کودکان شخصاً جملات درست دستوری را جانشین جملات نادرست می کنند.

3. نظریه محتوایی (content): چامسکی است که نظرهای اسکینر را مورد انتقاد قرار داد و از نظریه های شناختی دفاع کرد. چامسکی در بحث از رشد و تکامل زبان اشاره می کند به اینکه شرطی کردن عامل نمی تواند این حقیقت را توضیح دهد و توجیه کند که ما حرف می زنیم و جملاتی را می فهمیم که کاملاً تازگی دارند و ما تجربه قبلی با آنها نداریم. به عقیده این زبان شناس، کودکان تصاویر ذهنی را، که متضمن واحدهای فکر و قواعد تغییر افعال از حال به گذشته می باشند، یاد می گیرند.

4. نظریه پردازشی(process theory): گروه دیگری از متخصصان، نظریه چامسکی را به صورت افراطی آن، که می گوید کودک با مقدار زیادی از اطلاعات مشخص درباره زبان و قواعد آن، به دنیا می آید، رد کردند، از جمله مخالفان وی نظریه پردازشی یا فرایندی است که عقیده دارد کودک به جای اطلاعات قبلی درباره زبان، دارای نوعی مکانیزم پردازشی است که او را قادر می سازد اطلاعات زبانی در یافته اش را تجزیه و تحلیل کند و رشد و گسترش دهد. 

و چهار عامل در این پردازش، مؤثرند که عبارتند از:
1) نیازهای روزمره کودک،
 2) رشد و تکامل ذهنی عمومی کودک،
 3) گفتار والدین، 
 4) دشواری نسبی ساختارهای زبانی متفاوت.
 در هر صورت، زبان، در عین حال، که خود محصول تعامل انسان و محیط است، خود نیز برای ساختن ادراک ما از آن محیط، مسئول است.