رفیق؛ زندگی و مرگ ارنستو چه گوارا

نویسنده: خورخه کاستانیدا
مترجم: بیژن اشتری
ناشر: ثالث
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 688
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1398 - دوره چاپ: 8

مروری بر کتاب

مصور

نظرات دربارهٔ گوارا و میراثش متفاوت است؛ او برای گروهی شخصیتی محترم و برای گروهی دیگر منفور است و این تناقض را می‌توان در بسیاری از زندگی‌نامه‌ها، خاطرات، مقالات، مستندها، آهنگ‌ها و فیلم‌های مرتبط با او مشاهده کرد. «شهادت» چه گوارا، ندای شاعرانه او برای مبارزه طبقاتی و تلاشش برای خلق «انسانی نو» که به جای مشوقه‌های مادی، به وسیله انگیزه‌های اخلاقی پیش رانده می‌شود، او به یکی از اصلی‌ترین نمادها و الگوهای جنبش‌های چپ تبدیل کرده‌است. اما راست‌گرایان چه را به اقتدارگرایی و توسل به خشونت علیه رقبای سیاسی متهم می‌کنند. با وجود این اختلافات، مجله تایم از او به عنوان یکی از ۱۰۰ فرد تأثیرگذار قرن بیستم نامبرده‌است.

آمریکای لاتین در نیمه اول قرن بیستم شاهد جنبش‌ها و مبارزات انقلابی و اصلاح‌گرایانه در کشورهای مختلفی بود. انقلاب ۱۹۱۰ مکزیک می‌تواند اولین این جنبش‌ها محسوب شود و این مبارزات توسط جنبش‌هایی چون ائتلاف مردمی انقلابی آمریکا در پرو و حرکت دموکرات در ونزوئلا ادامه پیدا کرد. این جنبش‌ها به دنبال بهتر کردن وضعیت زندگی سیاه‌پوستان، فقرا، بی‌سوادان و استثمار شدگان بودند. با این حال، طبقه حاکمه قدرتمند بود و توانایی حفظ خود را داشت، ایالات متحده با تغییر مخالف بود و در مردم قاره حس «اطاعت» و «تابعیت» وجود داشت؛ نتیجتاً، روند ایجاد تغییر به کندی پیش می‌رفت.

در آرژانتین، قوای نظامی در سال ۱۹۴۳ کودتا کردند که در نتیجه آن، قدرت به خوآن پرون رسید. دو سال اول ریاست‌جمهوری او شاهد افزایش سطح رفاه و حقوق بود اما وقایع جهانی باعث بحران در آرژانتین شد؛ بعد از پایان جنگ جهانی دوم، آمریکا طرح مارشال را با هدف مبارزه با کمونیسم در اروپا به اجرا گذاشت. از جمله بخش‌های طرح مارشال، تأمین غله موردنیاز اروپا بود و باعث شد آرژانتین که اقتصادی مبتنی بر کشاورزی داشت، بازارهای اصلی خود را از دست بدهد.

افزایش جمعیت شهرنشین نیز بر کاهش صادرات کشاورزی اثر گذاشت زیرا مصرف محصول در داخل کشور افزایش پیدا کرده بود. نبود کالاهای اساسی بین سال‌های ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۲ باعث افزایش شدید قیمت‌ها شد و نهایتاً پرون در سال ۱۹۵۵ با کودتایی نظامی سقوط کرد و به تبعید رفت.

در کوبا فولخنثیو باتیستا با کودتایی به سال ۱۹۵۲ قدرت را در دست گرفته و دیکتاتوری نظامی بر پا کرده بود. در آن زمان، یک سوم جمعیت کشور «فقیر» محسوب می‌شدند و طبقه متوسط ناراضی و اندازه آن رو به رشد بود؛ اقتصاد مبتنی بر شکر دیگر نمی‌توانست پاسخگوی نیازهای آنان باشد. رژیم حاکم در نظر مردم سرکوبگر و فاسد محسوب می‌شد و مردم را با خود بیگانه کرده بود.

در آن عهد، کوبا جمعیتی به اندازه ۶٫۳ میلیون نفر داشت. سرانه تولید ناخالص داخلی آن کشور در میان کشورهای آمریکای لاتین سوم بود، اما اختلاف عظیمی میان فقرا و ثروتمندان وجود داشت. زمین‌های شرق کشور تحت سلطه زمین‌داران بزرگ بود که به صادرات محصولات کشورزی مشغول بودند. اختلاف سطح زندگی میان هاوانا و سایر مناطق کشور و همچنین میان مناطق شهری و روستایی به خوبی قابل تشخیص بود...

با وجودی که طی سه دهه گذشته کتابهای زیادی درباره ارنستو چه گوارا در کشور ما چاپ و منتشر شده، اما تاکنون هیچ کتاب زندگینامه ای کامل و دقیقی درباره این شخصیت تاریخی به زبان فارسی ترجمه و منتشر نشده بود. به جرات می توان ادعا کرد که کتاب «رفیق»، نوشته خورخه کاستانیدا، اولین کتاب زندگینامه ای کامل درباره چه گوارا است که به فارسی ترجمه و عرضه می شود.

انتخاب این کتاب برای ترجمه از سر اتفاق نبوده است. مترجم با همکاری ناشر بعد از تحقیقات بسیار کتاب «رفیق» را از بین انبوه کتابهای مشابه برای ترجمه و چاپ انتخاب کردند زیرا بنا به اذعان اغلب محققان و پژوهشگرانی که در زمینه زندگی چه گوارا تحقیق کرده اند، این کتاب بهترین کتاب زندگینامه ای درباره چه گوارا است که تاکنون چاپ و منتشر شده است....

خورخه کاستانیدا در کتاب«رفیق» نگاه منصفانه و عاری از تعصبی به زندگی، مرگ و دستاوردهای چه گوارا داشته است. باید توجه داشت که نوشتن درباره زندگی واقعی چهره های حماسی و اسطوره ای همچون گوارا کار بسیار دشواری است.
کاستانیدا از عهده این کار دشوار برآمده است.پژوهش وی مبتنی بر انبوهی از اسناد و مدارک تاریخی است.نویسنده استفاده گسترده ای از آرشیوهای آرژانتین، مکزیک، کوبا، روسیه و... کرده است.

فهرست

• کودکی، جوانی و آسم در آرژانتین
• زیر آتش همراه فیدل
• مرد ما در هاوانا
• «مغز انقلاب»؛ فرزند اتحاد شوروی
• همراه فیدل، نه ازدواج نه طلاق
• قلب تاریکی چه گوارا
• مرگ و احیا
• و...