رضاشاه کبیر در آئینه خاطرات

رضاشاه کبیر در آئینه خاطرات

نویسنده: ابراهیم صفائی
ناشر: وزارت فرهنگ و هنر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 470
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1355 - دوره چاپ : 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو ؛ واجد تصاویر ابتدای کتاب ؛ لبه عطف رد چسب خوردگی دارد ؛ مهر دارد 

مروری بر کتاب 

مصور

کتاب مجموعه ای است از خاطرات شفاهی رجال عصر پهلوی اول و تا جایی که اطلاع دارم اولین نمونه از تاریخ شفاهی ایران است .

در دوران قاجار مناسبات بین نیروهای اجتماعی با یکدیگر و با حکومت، نقش تعیین کننده‌ای در شیوه‌ مملکت‌داری داشت. بحران‌های درهم تنیده سیاسی، اقتصادی و ایدئولوژیکی باعث گردید تا آخرین حکمران قاجار نتواند اوضاع را کنترل کند. در چنین فضایی رضاخان به قدرت رسید. پادشاهی او منشاء تحولات جدیدی در تاریخ ایران بود. این تحولات در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و ... نمود پیدا کرد. در سالهای اخیر محققان زیادی سعی کرده‌اند که از زوایائی مختلف حکومت رضاشاه و حوادث مهم این دوره را بررسی کنند. 

... رضاشاه، با هر نوع سلطه بیگانه در ایران مخالف بود؛ چنان‌‌که در حکم عمومی شماره یک دیماه 2480 شاهنشاهی/1300 شمسی، ارتش، برای نخستین بار بسیاری از واژه‌های بیگانه را از ارتش بیرون ریخت و واژه‌های فارسی یا متداول در فارسی را، به جای آن واژه‌ها برگزید. منابع مربوط به این عصر، چگونگی تأسیس فرهنگستان را بدین صورت معرفی کرده‌اند که اقدام به تأسیس فرهنگستان، در سال 1314 و پس از بازگشت‌ رضاشاه از سفر ترکیه و تأثیرپذیری او از اقدامات ترک ها در زمینه تصفیه زبان، و نیز به دنبال جنبشی که در میان مقامات رسمی و محافل ادبی به قصد تصفیه زبان‌ فارسی از کلمات بیگانه پدید آمده بود، صورت گرفت، و به دستور رضاشاه در اوایل سال 1314 بود که نخستین بار «فرهنگستان ایران» تشکیل شد و در همان ابتدای امر، اساسنامه آن در 16 ماده، به تصویب هیئت وزیران رسید و کار خود را در پیرایش زبان فارسی آغاز کرد. نخستین رئیس آن، محمدعلی فروغی، نخست وزیر وقت بود که به فرمان رضاشاه در این سمت قرار گرفت و دیگر رئیسان بعدی آن نیز، به فرمان خود رضاشاه به این مقام منصوب شدند. 

...از اول نهضت مشروطیت، روی وطن‌پرستی و احساسات ملیت و ناسیونالیستی، یک توجه خاص به زبان فارسی می‌شد؛ حتا یک روزنامه‌هائی یادم هست به اسم ایران نو چاپ می‌شد که چند ستونش را فارسی صرف می‌نوشت، ولی این اقدامات صورت منظمی نداشت. اعلا حضرت، همیشه می‌فرمودند، برای مؤسسات و اصطلاحات قدیم، یک اصطلاحات فارسی جدید وضع کنید (همان‌ طور که ملت همسایه ما، ترکیه هم نسبت به زبان ترکی کرده)؛ اصطلاحات عربی را به صورت اصطلاحات فارسی درآورید.

اول در این باب یک عده‌ای در وزارت جنگ پیشنهاد شدند. خدا بیامرزد میرزا ذبیح‌الله بهروز و چند نفر دیگر و ارباب کیخسرو [را]. این‌ها، یک لغاتی وضع می‌کردند [...] . بنده، گزارش به عرض رساندم [...] اجازه بفرمائید که یک جلسه‌ای تشکیل بدهیم به عنوان آکادمی و اسمش را پیشنهاد کردم که فرهنگستان بگذاریم، و در آن‌جا از روی دقت و بصیرت، با ملاحظه سوابق لغوی و تاریخی الفاظ، به جای واژه‌های ثقیل و نامطلوب، کلمات فارسی مطلوب گذاشته شود. مرحوم فروغی، با من کاملاً هم‌عقیده بود و از این لجام گسیختگی - که هر کس یک لغتی وضع می‌کرد - خوشنود نبود.

ایشان، این پیشنهاد را به عرض رسانید و اجازه فرمودند و مجلسی فراهم کردیم به اسم فرهنگستان که در آن‌جا، سی نفر از استادان فاضل و لغت‌شناس و دانشمندان و همچنین، بعضی نظامی‌ها هم در آن شرکت کردند و یک سلسله‌لغات در فرهنگستان وضع شد برای تأسیسات و ادارات [...]. بعد هم برای شهرها و نقاط سرحدی - که به واسطه قرب جوار اسامی عربی یا ترکی داشتند - اسامی فارسی گذاشته شد؛ [...]. اعلا‌حضرت فقید هم، شخصاً این لغت‌ها را رسیدگی می‌کردند [...] و حتا بعضی از لغات [را] - که ترکیب عربی داشت - قبول می‌فرمودند و هیچ میل نداشتند که لغت‌های غلیظ گذاشته شود، لغت‌های عرب را نمی‌خواستند بکلی رفع کنند