رساله اجتهاد و تقلید

رساله اجتهاد و تقلید

نویسنده: آیت الله سید محمدحسین حسینی طهرانی
مترجم: سید محمد محسن حسینی طهرانی
ناشر: مکتب وحی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 672
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1392 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

تقریرات بحث اجتهاد و تقلید از مرحوم آیت الله حاج شیخ حسین حلی اعلی الله مقامه

کتاب با مقدمه مترجم در شرح حال آیت‌الله شیخ حسین حلی آغاز شده است. در این شرح حال، بر احاطه اعجاب‌انگیز ایشان بر احادیث و آثار معصومین(ع) و نیز اشراف بر تاریخ و تفسیر و کلام و نوآوری‌های متداول عصر خویش تأکید شده است. تسلط ایشان بر فقه و اصول نیز زبان‌زد اهل فن و حوزه نجف بوده و از او به‌عنوان مبرزترین شاگرد مرحوم نائینی یاد ‌شده است.

پس از آن تحت عنوان «شمه‌ای از احوال حضرت علامه طهرانی رضوان‌الله‌عليه»، به‌اجمال، به شخصیت این عالم شیعه که مقرر مطالب درسی و شاگرد مرحوم حلی بوده اشاره شده است. در بخشی از این شرح حال، به حضور علامه طهرانی در درس‌ها و بحث‌های شیخ حسین حلی و از جمله بتقریر مبحث اجتهاد و تقلید اشاره شده است: «مرحوم علامه والد - قدس‌سره - ‌هنگام توطن در نجف اشرف، به درس‌ها و بحث‌های مرحوم علامه حاج شیخ حسین حلی - أعلی‌الله‌مقامه - ‌حاضر می‌شدند، که از جمله آن مبحث اجتهاد و تقلید است و آن را به نیکوترین وجهی تقریر و مکتوب نمودند»‏.

مترجم سپس انگیزه خود از انتشار این رساله را این‌گونه توضیح می‌دهد: «حقیر پس از تورق صفحاتی از آن متوجه شدم که بنای این رساله بر وضع مبانی و اصولی متین و استوار و چه‌بسا خارج از فضای متداول و متعارف بین فضلا و اهل علم است؛ لذا درصدد برآمدم که ضمن اقدام به طبع و نشر آن، مطالبی در توضیح و تبیین آن در پاورقی بیفزایم».

در ادامه به تألیف اصل این اثر به زبان عربی و انگیزه ترجمه آن اشاره کرده، می‌نویسد: «تقریرات این بحث به قلم حضرت والد – قدس‌سره - ‌به زبان عربی تحریر یافته است، ولی ازآنجاکه مطالعه این ابحاث برای برخی از اهل فضل ممکن است توأم با کمی صعوبت باشد و از طرفی مع‌الاسف حتی در حوزه‌های علمیه اشتیاق و رغبت فضلا به مطالعه مباحث علمی به زبان فارسی بیش از زبان عربی است، لذا حقیر درصدد برآمدم که علاوه بر تذییل مباحث به زبان فارسی، خود متن رساله را نیز به فارسی ترجمه نموده، در یک مجموعه طبع و نشر نمایم و به جهت حفظ امانت و دقت و تأمل بیشتر، اصل رساله را با زبان عربی و املای خود مرحوم والد و تذییلات حقیر به زبان عربی نیز طبع و نشر نمایم»‏.

نویسنده در ابتدای مباحثش شش تعریف اصطلاحی از «اجتهاد»، از جمله تعریف استادش مرحوم نائینی را ارائه می‌کند[۴]‏؛ البته او بر تعریف اجتهاد اثری را مترتب ندانسته و با صرف ‌نظر از نقض و ابرام تعاریف می‌افزاید: اگر به‌ناچار بخواهیم تعریفی از اجتهاد ارائه دهیم این‌طور می‌گوییم: «اجتهاد عبارت است از تحصیل علم به حکم».

علامه طهرانی معتقد است که وجوب اجتهاد، عینی است نه کفایی: «پس از اینکه روشن گشت که حقیقت اجتهاد عبارت است از: تحصیل علم به حکم شرعی به هر نحوی از انحای تحصیل و از هر راهی که متصور است و پس از اینکه دانستی که این مفهوم از اجتهاد در جمیع مکلفین - چه مجتهد اصطلاحی و چه مقلد - ‌مشترک است، متوجه خواهی شد که وجوب آن قطعاً عینی خواهد بود»