رسائل مشروطیت

رسائل مشروطیت

نویسنده: غلامحسین زرگری نژاد
ناشر: کویر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 715
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1374 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : عطف کتاب چسب خوردگی دارد ؛ برخی سطور حدود 150 صفحه کتاب با مداد علامت گذاری شده

مروری بر کتاب

انتشار این اثر از دو سو اهمیت دارد:
از یک‏سو زحمات زیادی در تهیه مقابله و تصحیح نسخ خطی آن به‏کار رفته و تهیه کننده آن در مقدمه و پاورقی‏های این اثر اطلاعات ارزنده و جامعی از نهضت مشروطه به خواننده خود ارائه می‏کند.
از سوی دیگر بخشی از منابع و متون اندیشه و تفکر سیاسی در تاریخ معاصر ایران را در اختیار محققان قرار می‏دهد و بدین سبب کمک شایانی در غنای روند تفکر سیاسی در ایران می‏نماید. از آن جا که تصور دمکراسی آزادی توزیع قدرت سیاسی و رژیم پارلمانی تا نهضت مشروطیت برای ایرانیان روشن نبود نهضت مذکور گفتمانی جدید و نقطه عطفی در روند تفکر سیاسی در ایران قلمداد می‏گردد از این رو آشنایی مستقیم با آثار و متون سیاسی این دوره از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است.

در طول دوره قاجاریه، اگر چه به دلیل سلطه نظام سلطنتی منطقه، زمینه‌ی مناسب تأملات سیاسی وجود نداشت، اما در متن همین نظام بیش از یکصد رساله سیاسی و اقتصادی، با انگیزه‌های عدیده و توسط افرادی با پایگاه‌های سیاسی، طبقاتی و فکری مختلف نوشته شد که این معنا نشان از اهمیت تأملات سیاسی در جامعه عهد قاجاری است. رسائل مذکور، عمدتاً توسط علماء و منورالفکرهای دوره قاجار و تعداد بسیار اندکی از آن‌ها توسط تجار تألیف شده‌اند.

بحث از ویژگی‌های فکری نگارندگان رسائل مذکور جای خاص خود را طلب می‌کند، اما در اینجا بد نیست اشاره کنیم که رسائل تألیف شده توسط علمای دوره قاجار (به استثناء رسائل وعاظ السلاطین) هم ناظر به انتقاد از استبداد سیاسی و هم ناظر به ضرورت مقابله و ستیز علیه استعمار، خاصه محافظت و مدافعه از استقلال اقتصادی، دربرابر تهاجمات گسترده سرمایه‌داری جهانی هستند.

نگارنده که از سال‌ها پیش تعدادی از رسائل را شناسایی و جمع آوری کرده است، همواره بر آن بوده تا به مرور، تعدادی از آن ا را آماده چاپ نماید؛ خاصه آنکه پراکندگی بسیاری از این رسائل در کتاب‌های شخصی و عدم وجودشان در کتابخانه‌ها و آرشیوهای بزرگ، این نگرانی را قوت بخشید که در صورت عدم جمع آوری، چاپ و یا تجدید چاپ این رسائل به مرور ایام، تعداد زیادی از آن‌ها از بین برود.

در میان مجموعه رسائل سیاسی شناخته شده در دوره قاجار مهم‌ترین و ارزشمندترین آن‌ها رسائلی هستند که علماء در باب مشروطیت و له یا علیه این نظام نوشته‌اند. این رسائل تنها بخشی از تاریخ تفکر سیاسی ایران را در بر ندارند، بلکه در لابلای صفحات آن‌ها اطلاعات پراکنده‌ای در باب اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران وجود دارد. همچنین در برخی از این رسائل نقطه نظرهای ضد استعماری و استقلال طلبانه اندیشه مشروطه‌خواهی و نهضت مشروطیت نیز دیده می‌شود.

نویسنده این کتاب بر آن شده تا از میان هجده رساله و لایحه که مستقیماً توسط علما و درباره مشروعیت و عدم مشروعیت مشروطه نوشته شده‌اند، پانزده رساله و لایحه را تصحیح کرده و به چاپ بسپارد.