رباعیات خیام در منابع کهن

رباعیات خیام در منابع کهن

نویسنده: علی میرافضلی
ناشر: مرکز نشر دانشگاهی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 382
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1382 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

مصور - اسناد

در نیمه اول قرن پنجم هجری در نیشابور کودکی پای بجهان هستی نهاد ... آنگاه دانشمندی گرانقدر شده دانش او چشم گیر گشت ... شخصیتی یافت ... و بعد از آنکه عمری بعلم جهانی و دانش بشری شایسته خدمت کرد ... 
در ثلث اول قرن ششم هجری دیده از جهان فرو بست .ولی این بزرگ مرد چندی بعد از مرگش آنچنان دستخوش آراء و عقاید ضد و نقیض واقع شد که شاید کمتر کسی را بتوان یافت که درباره اش تا این پایه تناقض گوئی شده باشد .

رباعیات خیام نام مجموعه اشعار غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خیام نیشابوری مشهور به خیام در قالب شعری رباعی است که در سده‌های پنجم و ششم هجری به زبان فارسی سروده شده‌اند و عمدتاً بیانگر دیدگاه‌های فلسفی او می‌باشند.
این اشعار در زمان حیات خیام به واسطهٔ تعصب مردم مخفی بوده و تدوین نشده و تنها بین یکدسته از دوستان همرنگ و صمیمی او شهرت داشته و یا در حاشیهٔ جنگ‌ها و کتاب‌های اشخاصی بطور قلم‌انداز چند رباعی از او ضبط شده، و پس از مرگش منتشر گردیده‌است. به همین خاطر در تعداد این رباعی‌ها و نیز حقیقی یا جعلی بودن بعضی از آن‌ها اختلاف نظر وجود دارد.

کتاب ؛ در پنج بخش سامان یافته و هدف آن گردآوری رباعیات منسوب به خیام از منابع کهن پیش از قرن نهم هجری بوده است.در بخش نخست، 28 مأخذ که در آنها 151 رباعی صراحتاً به اسم خیام نقل شده، جای گرفته است. قدیمترین مأخذ این بخش، رساله التنبیه امام فخر رازی (متوفی 606 ق) است.

در بخش دوم، 29 منبع معرفی شده که در آنها تعدادی از رباعیات منسوب به خیام بدون ذکر نام گوینده نقل شده است. سه فقره از منابع این بخش، سراج السّائرین احمد جام، رساله عینیه احمد غزالی و روح الارواح احمد سمعانی، در زمان حیات خیام و در حوزه خراسان نگارش یافته است. از مجموعه 57 مأخذ، 267 رباعی به دست می آید که با حذف رباعیات تکراری تعداد آنها به 164 رباعی می رسد. در بخش سوم کتاب، توضیحات و یادداشت هایی در مورد رباعیات فراهم آمده درج شده است.

در بخش چهارم، فهرست رباعیات متن بر اساس حروف الفبای قوافی آنها درج شده و نویسنده ، آنها را با پنج فقره از مجموعه های مدوّ ن رباعیات منسوب به خیام مقایسه کرده است. بخش پنجم کتاب به تصویر دست نویس های مورد استفاده اختصاص دارد. در این بخش، 70 تصویر از 31 نسخه خطی که در آنها رباعیاتی از خیام نقل شده، گرد آمده است.

تا چند اسیر عقل هر روزه شویم
در دهر چه صد ساله چه یکروزه شویم

در ده تو بکاسه می از آن پیش که ما
در کارگه کوزه‌گران کوزه شویم