دیوان در غلطان

دیوان در غلطان

نویسنده: محمدحسین آیتی بیرجندی
به کوشش : غلامحسین ریاحی
ناشر: دانشگاه تهران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 380
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1346 - دوره چاپ: 1 

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو ؛ نوشته تقدیمی دارد

مروری بر کتاب

هزار شکر که از لطف ایزد دادار
گرفت صورت تالیف این مهین آثار
ببافت کلک یکی حله از نسیج و حریر
نسیج آن همه زرکش حریر آن زرتار

شیخ محمد حسین آیتی ، ملقب به ضیا‌ء‌الدین، مقدمات علوم اسلامی را در بیرجند فرا گرفت و در محضر میرزا عبدالجواد نیشابوری علوم ادبی را در مشهد آموخت. شیخ محمدحسین برای تکمیل اندوخته های خود راهی نجف اشرف گشت و پس از مراجعت تا پایان عمردر بیرجند به تدریس، تالیف، ارشاد، حل و فصل دعاوی و اقامه نماز جماعت مشغول بود.

دیوان اشعار شیخ محمد حسین آیتی که به نام درّ غلطان مسمی گردیده مشتمل بر مقدمه ای در بیان ماهیت شعر و استحسان سخنان منظوم بموازین عقل، شرع و عرف، قصاید، مراثی اهل بیت، غزلیات، مسمطات، رباعیات، قطعات، قصاید عربی، مثنوی گلشن حقایق، مثنوی های متفرقه و شرح حال مولف است که در سال 1346 در اختیار علاقمندان شعر و ادب فارسی قرار گرفت.

بهارستان در تاریخ و تراجم رجال قهستان از مشهورترین آثار او است که مشتمل بر چهار مقاله است. مقاله اول در ذکر اسامی قری و قصبات و مزایای بلوکات، مقاله دوم درباره اوضاع ملکی و سیاسی و امور واقعه قهستان از عهد ملوک ساسانی تا دولت قاجاریه، مقاله سوم در مورد اماکن متبرکه و بقاع شریفه و مقاله چهارم درخصوص تراجم رجال و بزرگان قهستان از امرای عظام، وزرای والا مقام، علمای اعلام و شعرای شیرین سخن است که به شرحی از خود مولف خاتمه یافته است. 

ای صبا احوال من در کوی جانان بازگوی
محنت هجران بلبل در گلستان باز گوی
تا دهی تسکین دل رفتی بزودی باز گرد
داستان دلنواز از شاه خوبان بازگوی
هدهد شهر سبا آور پیامی ز آشنا
همچو طوطی قصه ملک سلیمان باز گوی
گر گذارت سوی مصر افتد دمی بنما درنگ
با عزیز مصر حال پیر کنعان باز گوی
ای دل خونین بسر وقتت چو می آید نگار
حال زار خویش با خوناب مژگان بازگوی
بینمت آشفته حالی ای صبا چون آیتی
گر گذر کردی بر آن زلف پریشان باز گوی

***

خوشا بیرجند و وضع دل پسندش
خداوندا نگه دار از گزندش
نسیم باقران عنبر شمیم است
مگر با مشک تر، می پرورندش
کمال و عقل و هوش و فضل و دانش
بخواه از مردمان ارجمندش
بیا، جو، بوی حکمت از نزاری
که خواهی جست در خاک بلندش
هر آن صاحب دلی کآید بدین شهر
به خوبی دلبران دل می بردنش...