دیوان ترکی سید ابوالقاسم نباتی

دیوان ترکی سید ابوالقاسم نباتی

نویسنده: سید ابوالقاسم نباتی
به کوشش: حسین محمدزاده صدیق
ناشر: احرار تبریز
زبان کتاب: ترکی
تعداد صفحه: 480
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1372 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو ؛ لبه جلد کتاب سائیدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب

جلد اول

بمناسبت برگزاری کنگره بزرگداشت حکیم سید ابوالقاسم نباتی

آذربایجان این مهد تمدن در دامان خود شخصیت‌های ارزشمندی را پرورش داده که آوازه‌ی شهرت آنها از مرزها نیز فراتر رفته است. یکی از این گنجینه‌های ادبی و عرفانی آذربایجان را می‌توان استاد حکیم سید ابوالقاسم نباتی معروف به خان‌چوبان و مجنون‌شاه را با افتخار و مباهات تمام ذکر کرد. این شاعر وارسته و بزرگ در سال 1215 هجری قمری مطابق با 1179 هجری شمسی در قریه‌ی اوش‌تبین از محال قره‌داغ به دنیا آمد. پدرش میر یحیی از سادات جلیله و صاحب کرامات آن قریه بود؛ که اصل و نسب وی به حضرت پیامبر اکرم(ص) منتهی می‌شد چنانچه شاعر می‌گوید: 

محترم اوغلی‌یام آدیم نباتی      ذاتیمیز هاشیمی نسلیمیز عرب
ترجمه فارسی: فرزند شخص محترمی هستم؛ نامم نباتی است، ذاتمان هاشمی و نسلمان عرب است.

مادرش از زنان بسیار محترم و معزز آن محال می‌باشد. نباتی دوران جوانی خود را به حشم‌داری گذرانده و از طفولیت با دشت و کوه و زیبایی‌های طبیعت دل‌گشای آرازباران(ارسباران) انس گرفته بود. در تذکره‌ها و نسخه‌های چاپی از تحصیلات علمی و ادبی او چیزی ننوشته‌اند ولی باید اذعان نمود که نباتی اولین شاعر آذربایجان بوده که به تمام مکاتیب فلسفی و عرفانی و ادبیات کلاسیک و السنه‌ی عرب آشنایی کامل و مطالعه‌ی وافری داشته و این الفت در اشعار زیبا و جاودانه‌ی او کاملاً ملموس می‌گردد و از اینجا می‌توان گفت که وی در عصر خود به طور یقین از علما و اساتید و عرفای عصر خود تلمذ نموده و حتی برخی از آیات قرآن را به نحو احسن به قالب شعر منتقل نموده؛ حسن آفرینش و قدرت کبریایی را ستوده؛ علاوه بر آن مطالعات بسیاری در دواوین مولای روم و شمس تبریزی و مخصوصاً حافظ شیرازی داشته و در اغلب اشعار خود به استقبال آنها شتافته و ارادت خود را به صورت آشکار به حافظ بیان کرده است.

نباتی همانند محمد فضولی و سید عظیم شیروانی و ملا پناه واقف دارای اشعار بسیار لطیف و زیبا و پرجاذبه است که این اشعار در مضامین عرفانی فوق‌العاده مورد توجه ادب دوستان قرار گرفته و معروفیت و محبوبیت او را به قله‌های رفیع رسانیده است. افزون بر همه علاقه‌ی وافر نباتی به حضرات معصومین خصوصاً مولا علی علیه السلام و ذکر مدح و منقبت آنها مبین و مؤید ذوق لطیف و اوج دیانت شاعر است.

نباتی در آخر عمر حشم‌داری و زراعت را ترک کرده و گوشه‌نشینی و عزلت و انزوا را انتخاب نموده و مدت‌های زیادی در مجاور آرامگاه عارف نامی شیخ شهاب الدین معتکف بوده و در این رهگذر مریدان و شاگردان بسیار زیادی داشته و این مریدان از تعلیمات و راهبری و طریقت وی با دل و جان بهره جسته‌اند.

نباتی با لحن بسیار زیبا و دلنشین قرآن را با حفظ قرائت می‌نموده است. نباتی در سال 1268 هجری قمری یا 1230 هجری شمسی فوت نمودند. می‌گویند او تاریخ وفات خود را پیش‌بینی کرده و به مریدان خود نیز این اتفاق را اظهار نظر نموده بود. دیوان اشعار ترکی نباتی با وجود اینکه چندین بار از روی نسخه‌ی خطی و سنگی به وسیله‌ی بنیاد کتابخانه فردوسی طبع شده ولی خالی از اشتباه و نقصان نبوده و همان نقصان در نسخه‌های خطی نیز وجود داشته‌اند؛ لذا روان‌شاد جناب آقای دکتر محمد تقی زهتابی به‌طور اجمالی و گذرا برخی از اشتباهات و نقصان‌ها را اصلاح و تدوین، و تصحیح کامل را موکول به آینده نمودند که متاسفانه اجل مهلت نداده دار فانی را وداع گفتند.

تیکمیشم گوز راهه بر جلادی گوزلر گوزلریم
دامه دوشمیش صیدتک صیادی گوزلر گوزلریم
یوخسه دیرسیز زاهدم من اولموشام خلوت‌نشین
اول صنمدن اوتری بو بربادی گوزلر گوزلریم
بستون داغین گیدوب گزمک دگل منظورمیز
نقش شیرین تک همان فرهادی گوزلر گوزلریم
تا ائدوب عکس جمالین سینه‌می لوح خیال
ششدر حیرتده برنرّادی گوزلر گوزلریم
برق عشقین آتش سوزانه یاخمیش باغرمی
یاش توکنده دجله‌ی بغدادی گوزلر گوزلریم
مکتب عشق ایچره تا ایتسون منی کامل عیار
اولموشام پا بسته براستادی گوزلر گوزلریم
قویمیم تا اوندان اوزگه کیمسه بو ویرانه‌ده
روز و شب بو خاطر ناشادی گوزلر گوزلریم
پرتو مهر روخوندن تاکی بیلسون بیر نشان
هر طرف سیران ائدوب هریانی گوزلر گوزلریم
جملهی قرآن کتابی ائیله مکدن الورق
اوزگه مطلب یوخ همین بیر آدی گوزلر گوزلریم
محمل لیلی «نباتی» گوزدن اولدو ناپدید
من نه مجنونم کی بو اوتادی گوزلر گوزلریم