دیوان اشعار اهلی شیرازی

دیوان اشعار اهلی شیرازی

نویسنده: محمد بن‌یوسف اهلی شیرازی
به کوشش: حامد ربانی
ناشر: سنایی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 871
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1369 - دوره چاپ: 2

کمیاب - کیفیت : نو

مروری بر کتاب

محمد بن‌یوسف اهلی شیرازی (زادهٔ ۸۵۸ در شیراز – درگذشتهٔ ۹۴۲ هجری قمری در شیراز) شاعر قرن نهم هجری قمری که در حدود سال ۸۵۸ هجری قمری در شیراز زاده شد. اهلی به سال ۹۴۲ هجری قمری در سن هشتاد و چهار سالگی، درگذشت. آرامگاه وی در جوار حافظ قرار دارد.

اهلی از اوان جوانی به تحصیل علوم و فنون پرداخته و چون طبع شعر داشت با سرودن اشعار، شهرت یافت. او از پیروان مذهب شیعه بود که در زمان شاه اسماعیل اول صفوی، اشعاری در مدح پیامبر و خاندان او سروده‌است.اهلی قصیده های بسیاری سروده که بعضی از آنها در ذکر مناقب رسول و امامان و مرثیه برای شهیدان کربلا و نیز توحید و حکمت است و بقیه در مدح پادشاهان، وزیران و بزرگان زمان او است. موضوع ترکیب بندهای او نیز همین مطالب است. غزلهای اهلی نیز بسیار و تعداد آنها بالغ بر 1401 غزل است. مجموع بیتهای دیوان اهلی به جز سه قصیده ی مصنوعش، بالغ بر 14735بیت است. 

فریادم از آن است که فریاد رسی نیست
از خانقه ای شیخ به کس درنگشایند
معلوم شد امروز که در خانه کسی نیست
ای مرغ گرفتار که دوری ز گلستان
واماندگیت جز به شکست قفسی نیست
بگذر چو نسیم از سر این باغ که در وی
هر جا که گلی سرزده بی خار و خسی نیست
گر طالب یاری قدمی پیش نه ای شیخ
کز صومعه تا دیر مغان راه بسی نیست
در سیل غم از جای شدن کار خسان است
اهلی چو حریفان، سبک بلهوسی نیست

از ویژگی های دیوان اهلی شیرازی این است که شامل چند مجموعه از رباعیات است. یکی از آنها، «ساقی نامه ی رباعی» است که شامل 101 رباعی که همه ی آنها خطاب به «ساقی» و به خاطر همین هم نامش را «ساقی نامه» نهاده است. مجموعه ی دیگر این رباعیات، «رباعیات گنجفه» نام دارد که در وصف صورت های گنجفه و به مناسبت عملی که هر یک از آنها در این بازی دارند، سروده شده است.

مجموعه ی دیگر، رباعیات عادی و متداول است که تعداد آنها در نسخه ی چاپی دیوانش 636 رباعی است. اهلی قصیده های بسیاری سروده که بعضی از آنها در ذکر مناقب رسول و امامان و مرثیه برای شهیدان کربلا و نیز توحید و حکمت است و بقیه در مدح پادشاهان، وزیران و بزرگان زمان او است. موضوع ترکیب بندهای او نیز همین مطالب است. غزلهای اهلی نیز بسیار و تعداد آنها بالغ بر 1401 غزل است. مجموع بیتهای دیوان اهلی به جز سه قصیده ی مصنوعش، بالغ بر 14735بیت است.

دل مرده از آنم که مسیحانفسی نیست
فریادم از آن است که فریاد رسی نیست
از خانقه ای شیخ به کس درنگشایند
معلوم شد امروز که در خانه کسی نیست
ای مرغ گرفتار که دوری ز گلستان
واماندگیت جز به شکست قفسی نیست
بگذر چو نسیم از سر این باغ که در وی
هر جا که گلی سرزده بی خار و خسی نیست
گر طالب یاری قدمی پیش نه ای شیخ
کز صومعه تا دیر مغان راه بسی نیست
در سیل غم از جای شدن کار خسان است
اهلی چو حریفان، سبک بلهوسی نیست