دیوان اشعار ابن یمین

نویسنده: ابن یمین فریومدی
باهتمام : حسینعلی باستانی راد
ناشر: سنایی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 730
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1344 - دوره چاپ: 1

کمیاب  - کیفیت : در حد نو

مروری بر کتاب

امیر فخرالدین محمود بن امیر یمین‌الدین طغرایی مستوفی بیهقی فریومدی، مشهور و متخلص به «ابن یمین» یکی از شاعران ایران در سده هشتم هجری است. پدرش ترک‌نژاد بود و به روزگار سلطان محمد خدابنده در روستای فریومد زمینی خرید و در آن‌جا ساکن گشت.و در همان‌جا به تاریخ (۷۶۵ هجری قمری) درگذشت.

پدرش او را آموزش داد و از جوانی در شمار شاعران و منشیان دوره خویش درآمد؛ و مقام استیفا یافت و «مستوفی» خوانده شد و چون مانند پدر متصدی نگارش طغرا در آغاز فرمان‌ها بود به «طغرایی» نیز مشهور گشت.ابن یمین منصب استیفا و نگارش طغراها را در خدمت خواجه علاءالدین محمد فریومدی وزیر خراسان، به سال ۷۴۲ هجری بر عهده داشت و از منشآت او بعضی در کهن‌ترین ویرایش دیوانش که ظاهراً پیش از سال ۹۳۱ هجری نوشته شده، موجود است و دو نامه از آن‌ها نیز انتشار یافته‌است.

سال‌های نخستین زندگانی ابن‌یمین در خراسان گذشت. در دوران جوانی، به تبریز رفت و به درگاه غیاث‌الدین محمد بن رشیدالدین فضل‌الله وزیر پیوست و آن وزیر را ستایش کرد ولی کارش در آن شهر دوام نیافت؛ چنان‌که ناگزیر شد در قطعه‌ای که خطاب به غیاث‌الدین محمد سرود از او اجازه بازگشت به شهر خویش را بخواهد.

دیوان تازه او که اکنون در دست است، با مقدمه‌ای که شاعر در آن نوشته، در سال ۷۵۴ فراهم آمده و از قصیده، غزل، ترکیب‌بند، قطعه و رباعی، مجموعاً در حدود ۱۵ هزار بیت دارد. سخن او روان و منسجم و خالی از تکلف و علم‌فروشی و به تمام معنی دنباله سبک خراسانی است.قطعه‌های ابن‌یمین به سبب اشتمال بر اندرز و طعن و طنز رواج و شهرت بسیار یافت و بر زبان شعردوستان جاری گشت و از این بابت میان شاعران معاصر خود منفرد شد. در قصیده‌سرایی و مثنوی‌پردازی توانا بود. از میان مثنوی‌های او مثنوی «مجلس‌افروز» به بحر خفیف مخبون محذف در تحقیق و عرفان و مثنوی بی‌نام دیگری هم در این موضوع به بحر هزج مسدس مقصور مشهورتر است.

ای دل ار چند در سفر خطر است
کس، سفر بی‌خطر کجا یابد

آنچه اندر سفر به دست آید
مرد را در حضر کجا یابد

وان‌که در بحر غوطه می‌نخورد
سلک دُر و گهر کجا یابد

وان‌که پهلو تهی کند از کان
صره سیم و زر کجا یابد

گر هنرمند گوشه‌گیر بود
کام دل از هنر کجا یابد

باز کز آشیان برون نپرد
بر شکاری کجا ظفر یابد

***

باغبانی بنفشـه می‌انبود
گفتش ای گوژپشت جامه‌کبود

چه رسیده است از زمانه تورا
پیر ناگشته درشکستی زود

گفت پیران شکسته دهرند
در جوانی شکسته باید بود