دیوان ابن فارض

دیوان ابن فارض

نویسنده: ابن الفارض
ناشر: الشریف الرضی
زبان کتاب: عربی
تعداد صفحه: 244
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1369 - دوره چاپ: 1 

مروری بر کتاب 

أبى حَفْص بن أبى الحسن بن المُرشد حَمَوىّ معروف به ابن فارض مصرى از بزرگان عرفای اسلامی به‌شمار می‌آید. اشعار عرفانی او در نقطه اوج قرار دارد. دو قصیده خمریه و تائیه او در میان محققان، درخشش بی‌نظیری داشته است و شرح‌های فراوانی بر آن نگاشته‌اند. ابن‌فارض در سال ۶۳۲ق درگذشت.

مجموعه اشعار ابن فارض با حواشی مختصر، در سال ۱۴۱۰ قمری به اهتمام مهدی محمد ناصر الدین در بیروت به طبع رسیده است. مصحح محترم با توجه به تخصص خود در رشته زبان و ادبیات عرب، ضمن بیان اوزان عروضی هر قصیده، به شرح لغوی کلمات و عبارت‌های متن بسنده کرده، در برخی موارد سابقه تاریخی ابیات را بیان نموده است. ترتیب کتاب بر اساس قوافی اشعار است و در پایان کتاب فهرست قوافی به همراه موضوعات اشعار در اختیار خواننده قرار گرفته است.
شعر ابن فارض متاثر از سنت شعری روزگار وی و آکنده از انواع صناعات بدیعی است و دیوان او به ویژه در مواردی که به تکلف گراییده است، از عیوب و تعقیدات شعری خالی نیست، ولی با اینهمه آراستگی کلام و ذوق او در انتخاب الفاظ به سروده‌های او امتیاز خاص می‌بخشد، چنانکه ماسینیون شعر او را به قالیچه زربفتی تشبیه می‌کند که حاجیان با خود به کعبه می‌برند. 

ابن فارض، شاعر عشق است و قصیده‌های او نیز چون غزل مشحون از مضامین و تعبیرات عاشقانه است و از آنجا که عشق او - به خصوص در نظم السلوک - عشق الهی است، بسط دامنه معنا موجب می‌شود که دامنه سخن دراز شود و تکرار مضامین و معانی و آوردن صنایع بدیعی از انواع لفظی و معنوی، جناس و طباق و تضاد و ایهام و انواع مجاز و استعاره بر طول قصیده بیفزاید. هامر، مستشرق آلمانی درباره این قصیده می‌گوید: «تائیه ابن فارض در شعر عرب، همچون غزل غزلهای سلیمان است در تورات»