دیداری تازه با تاریخ

دیداری تازه با تاریخ

نویسنده: محمد حسنین هیکل
مترجم: حسن فرامرزی
ناشر: هفته
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 270
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1365 - دوره چاپ: 1

کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب

روزنامه نگاری که بتواند از محمدرضا شاه پهلوی، جواهر لعل نهرو و آندروپوف تا خوان کارلوس، فیلد مارشال مونتگمری، دیوید راکفلر و آلبرت اینشتین را ببینند و با آن ها گفت وگو کند، «دیداری دوباره با تاریخ» داشته است. انتخاب این نام برای کتاب محمد حسنین هیکل، روزنامه نگار ۹۱ سالۀ مصری که شرح دیدار هایش با چهره های تاریخ ساز قرن بیستم است، از این رو بامسماست؛ چنانکه خودش هم شهادت داده «در این باره خوش اقبال بوده ام.

شرایطی که در آن می زیستم فرصت داد که قله های جهان معاصر را ببینم و گاه در میانشان زیست کنم و ناظر احوالشان باشم و با خود به این بیندیشم که روزگار این افتخار را به من داده که با واسطۀ تاریخ سازان و دست اندرکاران مستقیم ساختن تاریخ، در محضر تاریخ دانش بیاموزم... شاید گزاف نگفته باشم اگر بگویم شدت اهمیت مسائل خاصی مرا به انتخاب کسان خاصی هدایت کرد. موضوع دموکراسی مرا به خوان کارلوس، پادشاه اسپانیا کشاند. موضوع جنگ و صلح برایم خاطرۀ دیدار هایم با مونتگمری، سردار پیروز العلمین بود. خطر جنگ هسته ای، که بیخ گوش ماست، مرا به یاد دیدارم با آلبرت اینشتین انداخت و همین طور دربارۀ دیگران.»

شرح ۷ ساعت دیدار و گفت وگویش با محمدرضا شاه پهلوی، پیش تر در «تاریخ ایرانی» ترجمه و منتشر شده بود؛ او اول بار شاه را در بهار سال ۱۹۵۱ [۱۳۳۰] دیده بود و دومین ملاقاتش ربع قرن بعد در ماه مه ۱۹۷۵ [۱۳۵۴] بود. آنچه از این دیدار بیش از همه در یاد ایرانی ها ماند، مجادله ای بود که پس از پرسیدن اولین سؤال حسنین هیکل درگرفت؛ شاه ایران گفت: «هر آنچه را پرسیدی جواب خواهم داد اما قبل از آن می خواهم چیزی را بپرسم. شاید برای تو فرعی باشد اما برای من مهم است. در صحبت هایت دو بار به خلیج اشاره کردی اما هر دو بار بی هیچ اسمی، گفتی «خلیج» و ادامه ندادی. این خلیجی که می گویی اسم ندارد؟ بگذار بپرسم در مدرسه یاد گرفتی که این خلیج چه اسمی دارد؟»

هیکل با خنده گفت: «منظورتان را فهمیدم. درست است. در مدرسه، در سال های خیلی دور آن را با اسمش یاد می گرفتیم: خلیج فارس.» شاه گفت: «نه در سال های خیلی دور، تا همین اواخر آن را خلیج فارس می نامیدید. من خودم یک بار در رادیو شنیدم که عبدالناصر در سخنرانی ای گفت که جنبش های قومی عربی از خلیج فارس تا اقیانوس اطلس را در بر گرفته است؛ و چند بار نام خلیج فارس را آورد. من خودم شنیدم. چه شد که چند سال پیش تصمیم گرفتید تاریخ و طبیعت را تغییر دهید و اسم آن را فراموش کردید و اسمش را گذاشتید خلیج عربی؟ چرا؟ واقعا می پرسم، چرا؟»

شاه در این ایرادش بسیار جدی بود. هیکل گفت: «شاید علتش این بوده که دیدیم خلیج فارس منسوب به پارس است و شما خودتان اسم قدیمی پارس را به ایران تغییر داده اید. با این کار، آن اسم خلیج را از آن گرفتید چون کشوری که این اسم از آن گرفته شده بود اسمش را تغییر داد. دیدیم که خلیج تنها مانده... شاید یتیم شده و برای همین اسم تغییرناپذیرمان را به آن دادیم و اسمش شد خلیج عربی.»

شاه سرش را تکان داد و گفت: «نه... جدی می گویم. می خواهم بدانم چرا طبیعت و جغرافیا را عوض کردید؟ از وقتی دنیا آن را شناخته اسمش خلیج فارس بوده، چطور ممکن است ناگهان اسمش را خلیج عربی کنید؟» هیکل پاسخ داد: «توضیحی دارم که نمی دانم می پذیرید یا نه. ما دیدیم که هفت کشور عربی به این خلیج راه دارند: عراق، کویت، عربستان سعودی، بحرین، امارات، عمان و [قطر]؛ و از غیرعرب ها فقط و فقط ایران به آن راه دارد. نسبت اعراب از آن، هفت به یک بود. این توضیح را می پذیرید؟»

شاه گفت: «مگر نشانه ها و علامت های تاریخی و جغرافیایی به این ترتیب عوض می شود؟ مثلا پاکستان حق دارد فردا خواستار تغییر نام اقیانوس هند شود یا بخواهد نام پاکستان هم در کنار هند بیاید؟ نکته ای که می خواهم روی آن انگشت بگذارم نه فقط موضوع تاریخ، که موضوع مشکل روانی است. شما، یا درست تر بگویم، بعضی از شما ناگهان تصمیم می گیرید که نام ما را از روی یک مکان جغرافیایی که در طول تاریخ شناخته شده بود بردارید. حق نداریم بپرسیم؟ حق نداریم تعجب کنیم؟»

فهرست

گفتگویی با :

خوان کارلوس
جواهر لعل نهرو
محمد رضا پهلوی
دیوید راکفلر
آلبرت انیشتین
و...