این کتاب به طرزی محققانه به تاریخ ادبیات ایران زمین در عرصه ی نثر،به خصوص در دوره های متاخر می پردازد. در جلد دوم كم كم به طليعه نثر فارسي معاصر نزديك شده ايم. افسانه هایی چون امیرارسلان نامدار،سفرنامه هایی چون ابوطالب خان،صلای بیداری در افکار طالبوف،عشق وطن در عصر مشروطه،آثار دخو یا علامه دهخدا، و داستان نویسان معاصر چون جمال زاده و هدایت گوشه هایی است از این کتاب که به قلم مرحوم یوسفی به رشته تحریر درآمده است.

برخي از كتاب هاي اين دوره كه در اينجا مطرح شده جزء ادبيات انتقادي مقارن عصر مشروطيت است و مربوط است به اوضاع احوال آن روزگار، اين گونه آثار صفات مشتركي دارند كه مهمترين آنها عبارت است از:

شكايت از ظلم و فساد و عقب ماندگي
آرزوي عدالت و آزادي و اصلاحات و پيشرفت
توجه به كشورهاي مترقي
انتقاد از مداخلات و مطامع دولت هاي استعماي خارجي در ايران
سوء استفاده استعمارگران از مردم شرق
ترويج فساد
نفاق افكني ميان مسلمانان به سود خويش
نفرت وطن خواهان از عوامل آشكار و پنهان بيگانگان در كشور
و بسياري مطالب ديگر.

نویسنده در هر فصل قبل از ورود به بحث با ذکر خاطره یا مطلبی از اصل کتاب شیرینی خاصی به فصل می بخشد به ویژه ی خاطره اش از هدیه گرفتن کتاب گلستان در دوران ابتدایی و یاری که هیشه با ایشان همراه بوده است . بعد از آن به معرفی نویسنده ی کتاب می پردازند سپس با بخش بندی مطالبی را از کتاب نقل می کنند به طوریکه خود کتاب جنگ کوچکی از چند کتاب نامبرده است. نقاط قوت و ضعف کتاب را بر می شمرند و همیشه جانب انصاف را نگاه داشته اند.

فهرست

گزارشگر حقیقت درباره ی بیهقی و کتابش – تاریخ بیهقی یا مسعودی
سیری در آفاق درباره ی سفرنامه ی ناصر خسرو
امیر روشن ضمیر قابوس نامه
پیر سیاست سیاست نامه از خاجه نظام الملک
داروی جان کلیله و دمنه
عارفی از خراسان اسرار التوحید
در آرزوی جوانمردی سمک عیار
پادشاه سخن گلستان
شوخ طبعی آگاه اخلاق الاشراف از عبید زاکانی
لطیفه پردازان لطائف الطوایف
و...