دمی با خیام

نویسنده: علی دشتی
ناشر: اساطیر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 379
اندازه کتاب: رقعی گالینگور - سال انتشار: 1362 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب 

کتاب دمی با خیام نوشته‌ی علی دشتی به اهتمام مهدی ماحوزی تدوین شده است. به عقیده‌ی نویسنده برای شناخت حقیقی خیام ؛ بارورترین و نتیجه‌بخش‌ترین روش‌ها این است که نخست سیمای حقیقی خیام را بازیابیم یعنی به کلی برخلاف متداول و معمول که از گفته‌ها و نوشته‌های کسی به معنویات او پی می‌برند ، باید شخصیت خیام را از لابه‌لای روایات و آراء هم‌عصران وی و از گفته‌ها و نوشته‌های مسلم خود او بیرون کشید تا به آسانی بتوان رباعیاتی را که با این شخصیت همساز نیست به دور ریخت.

خیام یکی از بزرگترین دانشمندان ایرانی و از مفاخر ملی ماست. به همهٔ فنون و معلومات معلول زمان خود محیط بود و در فلسفه و ریاضیات و هیئت و نجوم تخصص داشته است. این کتاب در سه بخش ”در جستجوی خیام“، ”در جستجوی رباعیات خیام“ و ”اندیشه سرگردان“ به بررسی و معرفی و شناخت خیام می پردازد.

دشتی معتقد است که بارورترین و نتیجه بخش ترین روشها این است که نخست سیمای حقیقی خیام را بازیابیم یعنی به کلی بر خلاف متداول و معمول که از گفته ها و نوشته های کسی به معنویات او پی می برند باید شخصیت خیام را از لابلای روایات و آراء همعصران وی و از گفته ها و نوشته های مسلم خود او بیرون کشید تا به آسانی بتوان رباعیاتی را که با این شخصیت همساز نیست به دور ریخت.علی دشتی در این کتاب تلاش کرده علاوه بر روایات مورخان ، معدود رباعیاتی که در مستندات موثق آمده نیز مورد بررسی قرار دهد و به همین سبب گامی موثر در شناخت خیام و رباعیاتش برداشته است.

این قسمت نخستین طرحی بود که در ذهنم صورت بست و غرض منعکس ساختن شبح خیامی بود که در تصورات خود داشتم. قسمت اول و دوم این‏ نوشته که به روش ساختن سیمای خیام و جستجوی رباعیات او اختصاص یافته است، در حقیقت مقدمه ه‏ای بود برای‏ رسیدن بدین هدف و خود نمی‏دانم تا چه اندازه این منظور حاصل شده است.

شاید بیش از دو هزار کتاب و رساله و مقاله درباره خیام نوشته باشند. سپس در ذیل همین گفتار از قول دو تن از محققان معاصر اشاره می کند و می گوید: آقای مجتبی مینوی که درباره ی خیام مطالعات دقیقی دارند عده این مقالات و رسالات را تا سال 1929 میلادی به 1500 بالغ می دانند (فقط در اروپا و امریکای شمالی)" و استاد سعید نفیسی در خطابه ای گفته اند: آنچه تاکنون تحقیق کرده ام خیام 32 بار به زبان انگلیسی- 16 بار به زبان فرانسوی- 11 بار به زبان اردو- 12 بار به زبان آلمانی- 8 بار به زبان عربی- 5 بار به زبان ایتالیایی- 4 بار به زبان ترکی و روسی- 2 بار به زبان دانمارکی و سوئدی و ارمنی ترجمه شده و ترجمه ادوارد فیتز جرالد تا سال 1325 میلادی یکصد و سی و نه مرتبه به چاپ رسیده است.

در همان روزگارانی که بسیاری از ملتهای مدرن امروز زندگی پر از آشوبی را برای آسایش و رسیدن به ساحل نجات می گذراندند و در همان ایامی که مردمان بسیاری از کره خاکی بخاطر نابسامانیهای دینی و فرهنگی بر چهره یکدیگر چنگ می انداختند مردی در نیشابور خراسان ظهور کرد که بانگ انسان گرایی و دم شناسی او سالهاست مردم را به آرامش و احترام به یکدیگر دعوت می کند؛ شخصی بدنیا آمد که انسان را نگین آفرینش می خواند و همه چیز را در خدمت او می خواست.