دفتر یادداشت ؛ زرکوب

دفتر یادداشت

نویسنده: ژوزه ساراماگو
مترجم: علی قادری
ناشر: مروارید
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 336
اندازه کتاب: رقعی سلفون - سال انتشار: 1390 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

کتاب دفتر یادداشت، زندگی نامه ای نوشته ی برنده ی جایزه ی نوبل ادبیات، ژوزه ساراماگو است. این کتاب تفکربرانگیز و شعرگونه، روایت کننده ی اتفاقات آخرین سال زندگی ژوزه ساراماگو است. ساراماگو در این کتاب که داستانش، اندکی قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 2008 آغاز می شود، خاطرات زندگی در شهر موردعلاقه اش، لیسبون را زنده می کند، گفت و گوهایی با دوستانش را به یاد می آورد و به نویسندگان موردعلاقه ی خود می پردازد.

این نویسنده ی بزرگ در کتاب دفتر یادداشت، با نگاه تیزبین و نقاد خود، مسائل تأثیرگذار جهانی همچون بحران اقتصادی، مشکلات سیاسی و به قدرت رسیدن باراک اوباما را مورد تحلیل و بررسی قرار می دهد. کتاب دفتر یادداشت، سفری منحصر به فرد به دنیای شخصی و سیاسی یکی از بزرگترین نویسندگان عصر حاضر است.

«یادداشت»های ساراماگو به‌نوعی کتابِ «جمهور» است. گونه‌ای «آرمان ـ شهرِ مدرن» که به همه‌چیز می‌پردازد. «جمهورِ» افلاطون اگرچه در پیِ ایجاد شهری با آرمان‌های کامل و مطلق است؛ «یادداشتها» اما یک «ویران ـ شهر» است. با این تفاوت که وی برخلاف افلاطون هیچ کسی را از «شهر» ش بیرون نمی‌کند، بلکه برعکس، همه گونه انسان در تفکر شهری‌اش جای می‌گیرند.

تفاوت اساسی اما در این است که برخی در پیِ بر‌هم زدنِ اوضاع شهرند، و برخی دیگر در پی خلق آن. بی‌شک شاعران و نویسندگان و هنرمندان در پی خلقِ «جهان ـ شهر» ند، از دید ساراماگو، در مقابل امّا این حاکمان و زورمداران و سیاست بازان‌اند که در پی ویرانی‌اند، از این‌رو همه‌چیز در این «ویران شهر» دیده می‌شود: فقر، فلاکت، بیماری، بی‌‌اخلاقی، بی‌عدالتی، مسئله‌ی دموکراسی، هنر، موضوعات شخصی، قدرت و تملک حاکمان مدرن و خویِ سلطه‌گرانه بر اوضاع و احوال جهان و دیگر و دیگرترها...

در این کتاب ساراماگوی 86 ساله با اِشراف بر تجربه‌های کلان خود پیرامون عمده‌ی موضوعات ریز و درشت جهان، همه‌چیز را در حدّ همه‌چیز فرو می‌کاهد. فرو می‌کاهد و جهانی تازه می‌آفریند، همچون رمان‌هایش: بلم سنگی، همه‌ی نام‌ها، مرد تکثیر شده، انجیل به روایت عیسی مسیح، کوری و... او به خلق «جهان ـ شهر» دست می‌یازد. در نتیجه همه‌چیز در دید او به‌عنوان «مسئله»ای است که باید بدان پرداخته شود.

حاصل نوشته‌های ساراماگو در وبلاگ شخصی‌اش در خلال سپتامبر 2008 تا آگوست 2009 است که هفته‌ای سه تا چهار بار روزآمد می‌شد. او در این نوشته‌ها طبیعتی غیرانسانی را ترسیم می‌کند که به نظر می‌رسد در آن تنها انسان‌های بی‌پناه و ضعیف آماج بی‌عدالتی و وحشی‌گری هستند.

هدف ساراماگو از انتشار این مجموعه رهایی مخاطب از طناب‌های به هم پیچیده‌ای از دروغ و ظاهرسازی‌های سازمان‌یافته است که انسانیت او را به بند می‌کشد. او با لحنی صریح و تکان‌دهنده انسان را با واقعیت حاضر دنیای امروز مواجه می سازد.