در یک کلمه، باستان‌شناسی و زبان‌شناسی در این کشور هر دو عقیم و سترون‌اند: آن یکی به صورت نوعی «نبش قبر» علمی (اداری) در آمده، و این یکی هم تقریبا «لغت بازی» فضلفروشانه (رسمی) است؛ هر دو هم از فرآیند «تاریخ‌نگاری» عمومی یکسره بیگانه‌اند، هر یک «ساز» خودش را به تنهایی می‌زند بی آنکه نوایش به گوش دیگران برسد

در گزين يا به گونه معرب آن در جزين دهستان بخش رزن در استان همدان مي باشد. دكتر پرويز اذكايي در كتاب در گزين كاشان در دو گفتار به وضع جغرافيايي، وجه تسميه، منزل پارتي، وصف تاريخي سني اي در گزين، وضع مذهب، وزيران در گزيني، نامداران ديگر، آثار قديمه، در گزين ديگر، كاشان،‌كاشي ما نامنامه و ... مي پردازد.

دكتر اذكايي مولف كتاب به سال 1318 در همدان زاده شد و تحصيلات خود را در آن شهر و تهران و سپس دانشگاه منچستر ـ انگلستان ـ طي كرد؛ مطالعات وي به طور عمده در تاريخ و فلسفه مي باشد تاكنون 320 عنوان اثر به خامه وي طبع و نشر شده. در گزين كاشان مقاله اي بود كه به درخواست دائرة المعارف ايرانيكا (دانشگاه كلمبيا ـ نيويورك) نوشته شد و با وسيع شدن دامنه تحقيق به صورت رساله مفصل كنوني درآمده است.

در گفتار نخست کتاب؛ «درگزین»، خواننده با پژوهشی جامع و گسترده درباره منطقه درگزین روبه‌رو می‌شود و در بخش‌های گوناگـون، افزون بر جغرافیای تاریخی با وجه‌تسمیه نام‌جای‌ها آشنا شده و به اهمیت این منطقه پی می‌برد. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، نام‌آوران و آثار تاریخی منطقه نیز در این کتاب معرفی شده است. در گفتار دوم نیز به خاستگاه کاسیان و تمدن سیلک، نام‌جای های گوناگون به طور جامع پرداخته و از مشترکات کاشان و همدان در تمدن کاسی‌ها سخن گفته است.

کتاب در دو فصل کلی تهیه و تنظیم شده است. فصل نخست با نام «درگزین» و فصل دوم کتاب که به شهر کاشان می‌پردازد،
برجسته‌ترین بخش کتاب بخش درگزین است که تحقیقی گسترده درباره منطقه درگزین که یکی از مناطق باستانی در بخش رزن و فامنین همدان ارایه می‌دهد. اذکایی با استفاده از منابع ایرانی و غربی بسیاری از این اثر را تالیف کرده است.

فهرست

وضع جغرافیایی
وجه تسمیه
منزل پارتی
وصف تاریخی سنی‌های درگزین
وضع مذهبی
وزیران درگزینی
ناموران دیگر
آثار قدیمه
کوه بیکنی
کوه فین
تمدن سیلک
شهر کاشی
قوم کاشی
ظهور کاسی
افول کاسی
کار کاشی
مینا شهر
مستدرکات و نام‌نامه