دروغ گویی

دروغ گویی

نویسنده: سیسلا باک
مترجم: احمد علیقلیان
ناشر: فرهنگ نشر نو
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 440
اندازه کتاب: رقعی گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1394 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

انتخاب اخلاقی در زندگی عمومی و خصوصی

دروغ ٬ از مهمترین رذایل اخلاقی است تا آنجا که در متون روایی و دینی ما٬ از آن با عنوان «کلید گناهان» یاد شده است و به گستردهترین شکل ممکن٬ نسبت به این آفت اخلاقی هشدار و انذار داده شده است. با این حال٬ در سنت کاوشهای اخلاقی و فلسفی٬ کمتر به تحلیلهای مفهومی پیرامون چیستی دروغ و انواع آن پرداخته شده است. در سنت فلسفی غرب نیز چنین فقدانی کاملاً محسوس بوده است. سیسلا باک اندیشمند سوئدی معاصر در کتابی با عنوان دروغ (Lying) ابعاد و جوانب این ماجرا را به خوبی کاویده است.

فریب‌های متقابل، گاهی کوتاه‌مدت هستند مثل بازی پوکر و گاهی طویل‌المدت و دراز دامن. مخاطرات ناشی از آن‌ها هم گاه حاد و شدید است و گاهی ناچیز و قابل اغماض. حد اعلای این رفتار فریبکارانه آنجاست که از سر اختیار انجام شود و بنا به میل فرد هم فسخ شود.

بنابراین، با این تعریف از رفتار فریبکارانه می‌توان بر بسیاری از ایرادها و اشکال‌هایی که نحوه عمل رفتار فریبکارانه را طور دیگری می‌دانند، غالب آمد.اما تعداد بسیار معدودی از دروغ‌های متقابل هستند که چنین قرارداد آرمانی را بازتاب می‌دهند. برخی از آن‌ها اصلاً قرارداد و توافق نیستند، اگرچه خود دروغگویان، آن‌ها را قرارداد می‌نامند. درواقع، فقط نام‌شان قرارداد است اما ماهیتاً هیچ قراردادی نیستند.

در برخی از معامله‌ها و بده بستان‌ها هم ما معمولاً نقش‌های فریب متقابل را بازی می‌کنیم: به عنوان خریدار و فروشنده شاکی یا مدافع و گاهی اوقات شوهر و زن. مثلاً در بازار، سخن دروغ گفتن، یک قرارداد است؛ از همان اول کار، نیت صادقانه خود را آشکار کردن، نوعی دیوانگی است.

آیا پزشک باید به بیمار مختصر دروغ بگوید تا ترس و اضطرابی را که حقیقت ممکن است برای بیمار به بار بیاورد به تاخیر اندازد؟
آیا استاد دانشگاه در توصیه ‌نامه‌هایی که برای دانشجویانش می‌نویسد باید در فضایل آنان مبالغه کند تا بلکه در این بازار کار پررقابت فرصت بهتری نصیب آنان گردد؟
آیا والدین باید این حقیقت را که فرزندشان ناتنی‌ست از او پنهان کنند؟
آیا دانشمندان علوم اجتماعی می‌باید مفتشانی را در لباس بیمار نزد پزشک بفرستند تا از گرایش‌های نژادی و جنسیتی آنان در تشخیص و درمان بیماران مطلع شوند؟
آیا مشاوران حقوقی دولت می‌باید به نمایندگان کنگره درباره یک لایحه رفاهی بسیار ضروری دروغ بگویند، نمایندگانی که اگر حقیقت را به آنان بگویند ممکن است با آن لایحه مخالفت کنند؟
و آیا روزنامه‌نگاران باید برای گرفتن اطلاعات از کسی که می‌خواهند فساد او را افشا کنند دروغ بگویند؟

میان چنین انتخاب‌هایی تفاوت‌هایی را احساس می‌کنیم؛ اما تصمیم به این که دروغ بگوییم، دو پهلو حرف بزنیم، ساکت بمانیم، یا حقیقت را بگوییم در هر موقعیتی تصمیم دشواری‌ست. دشوار است چون دورویی ممکن است شکل‌ها، مراتب، هدف‌ها، و نتایج بسیار متفاوتی داشته باشد. همچنین به این دلیل دشوار است که می‌دانیم مساله حقیقت و دروغ‌گویی ناگزیر بر هر چه در خانواده ما، جامعه ما و روابط کاری ما گفته می‌شود یا ناگفته می‌ماند سایه می‌افکند. از همه دشوارتر مرزبندی میان این‌هاست و یک خط‌مشی ثابت دور از دسترس به ‌نظر می‌آید.