درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی

درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی

نویسنده: سعید حمیدیان
ناشر: ناهید
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 479
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1393 _ 1383 - دوره چاپ: 4 _ 2

مروری بر کتاب

ابوالقاسم فردوسی طوسی (۳۲۹ قمری – ۴۱۶ قمری، در طوس خراسان)، شاعر حماسه‌سرای ایرانی و سراینده‌ی شاهنامه، حماسه‌ی ملی ایران، است. برخی فردوسی را بزرگ‌ترین سراینده‌ی پارسی‌گو دانسته‌اند که از شهرت جهانی برخوردار است. فردوسی را حکیم سخن و حکیم طوس گویند.

به‌باور ذبیح‌الله صفا، یکی از ویژگی‌های شعر پارسی در سده‌ی چهارم و نیمه‌ی نخست سده‌ی پنجم ه‍. ق، شمار فراوان سرایندگان است. این موضوع هنگامی اهمیت می‌یابد که به محدودبودن گستره‌ی شعر پارسی به شرق ایران در آن روزگار نگریسته شود. زبردستی سرایندگان و توانایی آنان در بیان مضمون‌های نو و رسایی سخن آنان از دیگر موارد این دوران است.

چرایی این موضوع را باید افزون بر آمادگی محیط، طبیعی بودن زبان برای سرایندگان دانست؛ به‌گونه‌ای‌که شاعران نیاز بسیاری به یادگیری زبان پارسی نداشتند، آن‌چنان‌که سرایندگان سده‌ی ششم هجری در عراق و آذربایجان و دیگر جای‌ها به این فراگیری نیازمند بودند.

کتاب حاضر به شش بخش تقسیم شده است که در هر بخش آن، به تفصیل به اندیشه و هنر حکیم توس پرداخته شده است.

بخش اول کتاب "درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی"، شامل مقدمه و کلیات است و هدف آن ارائه مروری کلی و پیشینه‌ای از دغدغه‌ها و همچنین نمای عریضی از زمینه‌‌ی عمومی موضوعات است. در دیگر بخش‌ها به طرح، مکان، زمان، فضاسازی، شخصیت‌پردازی و دیگر صفات مشخص فرهنگی پرداخته شده و سپس نمونه‌هایی از هر مورد در شاهنامه، آورده شده است.بخش دوم، بررسی موضوع اصلی داستان‌های شاهنامه و محتوای آنها در ارتباط با شخصیت، گرایشات، منش و نگرش فردوسی است.

در بخش سوم به ساختار داستان‌های شاهنامه و همچنین الگوهای داستانی و گفته‌های شاهنامه‌ای قدیم پرداخته می‌شود و سعی بر آن است تا به گونه‌ای بیان شود که تصویری پیوسته از دگرگونی‌ها، رویدادها و پدیده‌های درونی ارائه شود. بخش چهارم کتاب، به خصایص شخصیتی قهرمانان شاهنامه می‌پردازد و در این مورد برخلاف مطالعات پیشین، حتی قهرمانان فرعی نیز مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

بخش پنجم به تشریح و تحلیل رویکردهای توصیفی و ترسیمی فردوسی و نیز تناسبات توصیفات وی می‌پردازد و فرم‌های خلاقانه را نه به صورت کلی و در یک بحث مستمر، بلکه از منظر تأثیر در روایت بررسی می‌کند. در نهایت، در بخش ششم، ظرافت‌های زبانی و چگونگی تحقق آنها با بحث پیرامون کلمات و ترکیبات، موسیقی و لحن و همچنین تأثیر آنها در داستان گویی مورد بحث قرار می‌گیرد.