در آنسوی فراموشی ؛ یادی از دکتر رضا رادمنش دبیر کل اسبق حزب توده 

در آن سوی فراموشی

نویسنده: هوشنگ منتصری
ناشر: شیرازه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 120
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1395 _ 1379 - دوره چاپ: 2 _ 1

مروری بر کتاب

مصور

یادی از دکتر رضا رادمنش دبیر کل اسبق حزب توده 

دکتر رضا رادمنش با آن که یکی از چهره های موسس و صاحب نقش حزب تودۀ ایران به شمار می آید، در مقایسه با تعدادی از همتایان حزبی اش، و بیشتر به دلیل آن که از خود خاطرات و نوشته هایی بر جای نگذاشت نسبتا ناشناخته مانده است. هدف از انتشار این بررسی که رشته یادداشت ها و خاطراتی است از یک دوست و خویش وی، یادآوری جوانبی از زندگی و سلوک دکتر رادمنش است که در نوشته های متعارف این عرصه کمتر بدان ها پرداخته می شود.

مشهور است که عناصر اصلی احزاب وابسته به شوروی معمولاً در صف اول قرار نمی‌گرفتند تا در بزنگاه‌های اصلی جایگزین ‌بدل هایی شوند که عناوین پرطمطراق حزبی را یدک می‌کشیدند. رضا رادمنش یکی از این بدل ها بود که ۲۰ سال، با عنوان دبیرکلی حزب توده ایران برای حزب و اهداف آن کوشید.

رضا رادمنش، تقریبا بیست سال دبیرکلی حزب توده را بر عهده داشت و در زمانه پر تشنج ایران به ایفای نقش پرداخت؛ نقشی که با ورود به مجلس شورای اسلامی و دفاع از امتیاز نفت شمال، انتقادها به حزب در تعلل از حمایت دولت دکتر مصدق و انشعاب برخی چهره‌های متنفذ از حزب و... همراه بود. اما از این چهره سیاسی کمتر متن یا تالیفی باقی مانده است. منتصری، خواهرزاده وی با گردآوری برخی مطالب و اظهارنظرهای دایی خود تلاش کرده این نقصان را تا حدی جبران کند: «رادمنش با آنکه یکی از چهره‌های موسس و صاحب نقش حزب توده به شمار می‌آید، در مقایسه با تعدادی از همتایان حزبی خود خاطرات و نوشته‌هایی بر جای نگذاشت و نسبتا ناشناخته باقی مانده است.»

اطلاعات بسیار اندکی درباره زندگی، سیر فعالیت سیاسی و نگاه و نظر دبیرکل سابق حزب توده در دسترس است. در کتاب «در آنسوی فراموشی» آمده است: «رضا رادمنش در سال 1284 شمسی در شهرستان لاهیجان به دنیا آمد و در دوران خردسالی پدرش را از دست داد. آموزش ابتدایی را در زادگاه خود و تحصیلات متوسطه را در مدرسه دارالفنون تهران انجام داد و بعد از مدتی به فرانسه رفت. فعالیت‌های سیاسی وی قبل از مسافرت به اروپا از جانبداری نهضت جنگل در گیلان آغاز  شد.»

ایرج اسکندری که از دوران تحصیل در فرانسه با وی آشنایی داشته صداقت او را در گفتار و کردار مورد ستایش قرار داده است، دکتر کیانوری نیز با وجود اینکه در بسیاری از مسائل و شیوه‌های رهبری در دوران فعالیت‌های حزبی در ایران و هنگام اقامت در شوروی و آلمان شرقی با دکتر رادمنش اختلاف‌نظر داشته و به همین علت برخوردهایی نیز بین آنها وجود داشته است در خاطرات منتشر شده‌اش جانب انصاف را رعایت کرده و ضمن تشریح نقطه‌نظرهای مورد اختلاف از او با احترام یاد کرده است.

شاید کمتر کسی بداند که رادمنش قبل از اینکه وارد فعالیت‌های سیاسی و عضویت در حزب توده شود، به نظامی‌گری روی آورد و پس از مدتی روانه زندان شد ؛ وی در نوروز 1316 درجه افسری گرفت و در گروهان مهندسی مخابرات لشکر یک تهران به کار گماشته شد و در هفته آخر فروردین ماه توقیف و به زندان رفت و جزء دسته پنجاه و سه نفر دکتر ارانی به پنج سال زندان محکوم شد و تا سقوط حکومت رضاشاه در شهریور 1320 در زندان به سر برد.

زندانی شدن رادمنش با برخی چهره‌های صاحب نقش در آینده حزب توده توام شد،؛ ملاقات‌های زندان در اطاقکی که در آن با فاصله تقریبا یک متر دو ردیف میله آهنی کشیده شده بود و یک طرف آن زندانیان سیاسی و در طرف دیگر بستگان آنها روبروی یکدیگر قرار می‌گرفتند، صورت می‌گرفت، من اغلب سران بعدی حزب توده از قبیل دکتر مرتضی یزدی، ایرج اسکندری، احسان طبری، بزرگ علوی و خلیل ملکی را که در اثر رفت و آمدهای مستمر با خانواده‌های آنها نیز آشنا شده بودیم از همان پشت میله‌های زندان قصر شناختم...