دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی ؛ دو جلدی

دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی

نویسنده: بهاءالدین خرمشاهی
ناشر: دوستان - ناهید
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 2382
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1393 ~ 1377 - دوره چاپ: 4 ~ 1

مروری بر کتاب

17 مولف در نگارش این کتاب همکاری داشته اند که افتخار جمع آوری و تدوین این اثر با بنده بوده است. این کتاب مشتمل بر 3600 مقاله است که تمامی آنها امضا و کتابشناسی دارد. زبان و بیان این دانشنامه روشن و همه فهم است و داشتن این کتاب، محقق جوان را از داشتن اغلب کتاب های دیگر این حوزه مانند «اعلام قرآن» و «احکام قرآن» بی نیاز می کند.

در این کتاب، بیش از 800 کتاب قرآنی عربی، انگلیسی و فارسی و بیش از 800 نفر از قرآن پژوهان معرفی شده  اند که از این میان 200 زندگینامه، مربوط به معاصران زنده و به قلم خودشان است.... نویسندگان در مجموع 19 مقوله قرآنی را سامان داده‌اند که مشتمل بر ۳۶۰۰ مقاله یا مدخل است.

اعلام قرآن که بر دو بخش است:
اعلام تاریخی اعم از پیامبران و غیر پیامبران مانند لقمان و ذوالقرنین.
اعلام جغرافیایی مانند مکه و مدینه و مدین، غار حرا، بحر احمر، حدیبیه، صفا و مروه، مسجدالحرام، مسجد الاقصی، بیت المقدس، مصر.
احکام قرآن مانند وضو، تیمم، حج، امر به معروف و نهی از منکر، خمس، زکات، ایلاء، ظهار، جزیه، نکاح، طلاق، رضاع، متعه.
سوره‌های قرآن که یکایک ۱۱۴ سوره طبق حروف الفبا طبق ترتیب و توالی قرآنی ارائه شده است.

آیات مشهور مانند آیه الکرسی، آیه تیمم، آیه نور، آیه تطهیر، آیه وضو، آیه اکمال و دیگر آیاتی که عنوان مشهوری دارند و جمعا ۹۹ آیه است.

اصطلاحات و تلمیحات ادبی مانند نار ابراهیم، حکمت لقمان، پیراهن یوسف، بیت العنکبوت، بضاعت مزجاه، سوط عذاب و ده‌ها نظیر آن.
اخلاق قرآنی که در دو بخش است:

اخلاق حمیده مثل احسان، تواضع، راستگویی و...
اخلاق رذیله مثل طمع، بخل، ریا، دروغگویی، زنا، مساحقه، لواط و...
کلمات کلیدی که دارای چندین معنی هستند مانند سوء، امر، کتاب، بیت، ریح، حکمت و دیگر کلمات جمعا بیش از یکصد کلمه.

موجودات قدسی یا امور غیبی و قدسی مانند آخرت، قیامت، معاد، بهشت، جهنم، میزان، لوح، قلم، عرش، کرسی، بیت المعمور، رق منشور، اعراف، جن، کرامات، شق القمر، وحی، حور، غلمان.
اقوام و طوایف مانند مهاجران، انصار، بنی‌امیه، قریش، بنی‌اسرائیل، بنی قریظه، عاد، ثمود.
ادیان و مذاهب و فرقه‌ها و مکتب ها مانند اسلام، یهود، نصاری، مجوس، صابئین، شیعه، معتزله، خوارج، مرجئه، حروفیه، زیدیه، شیخیه، احمدیه (قادیانیه)، اخباریان، مکتب تفکیک.

وقایع تاریخی مانند غزوات پیامبر، صلح حدیبیه، حادثه افک.
علوم قرآنی مانند علوم مکی و مدنی، اسباب شأن نزول، ناسخ و منسوخ، اعجاز قرآن، قصص قرآن، تاریخ قرآن.
فرهنگ قرآن، قرآن و ادب عرب، قرآن و ادب فارسی، حافظ و قرآن، سعدی و قرآن، ناصر خسرو و قرآن، سنایی و قرآن، فرهنگ عامه قرآن، ختم قرآن، ختم انعام، دعاهای قرآنی و ده‌ها مدخل دیگر.

قرآن‌پژوهی مانند معرفی تحقیقات و آثار و کتب قرآنی، شامل معرفی تفسیرها از شیعه و اهل سنت.
قرآن‌پژوهان که در رأس آن ائمه اطهار هستند، خلفای راشدین، صحابه بزرگ، مفسران شیعه و سنی، مترجمان قرآن و معرفی شخصیت‌های قرآن‌پژوه نظیر ابن عباس، مجاهد، علامه طباطبایی، وهبه زحیلی، جواد مغنیه.

قواعد و عبارت‌های قرآنی معروف

قرآن و هنر مانند معرفی بیش از دویست قرآن خطی نفیس، معرفی قرآن‌های هنری و تاریخی.
نهادهای قرآنی مانند معرفی‌دار القرآن‌ها، ناشران قرآنی، مراکز ترجمه قرآنی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مرکز فرهنگ و معارف قرآن
بلاغت و نحو قرآن نظیر تشبیه، استعاره، مجاز و صدها اصطلاح دیگر.