یک شمع قدی زرد و بلند ، که با طنابی چرب و سیاه به پایه پیه گرفته منبر سه پله ای بسته شده بود ، بد می سوخت و گرگر می کرد . روی دسته ها و کف پله های منبر ، همه جا ، شعله شمع هایی که از ته به گل فرو رفته بودند ، کج و راست می شد ...

جلال آل احمد در دورانی پا به عرصه ی فعالیت های ادبی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نهاد که ایران شاهد دگرگونی ها و چالشهای شتابان داخلی و بین المللی بود و در سال های دهه ی 1320 که با سقوط رضاشاه و باز شدن فضای سیاسی و اجتماعی ایران همراه شده بود، محیط روشنفکری ایران عمدتاً در اختیار جریان «چپ سیاسی» قرار گرفت که نقش حزب توده در آن بسیار بارز بود. در سال های آخرین 1330، شکست نهضت ملی ایران به رهبری محمد مصدق که به کودتای 28 مرداد ماه 1332 انجامید، نوعی یأس و سرخوردگی در میان روشنفکران ایرانی پدید آورد. پس از کودتا، دایره آزادی اجتماعی و سیاسی به تدریج محدود شد و ممیزی و نظارت اطلاعاتی و پلیسی بر حوزه های اندیشه، بیان و قلم اعمال گردید.

از سوی دیگر گفتمان روشنفکری ایران، به طور عمده در جهت چپ گرایی و سیاست زدگی تداوم یافت. در حالی که روشنفکران ما از فقر منابع و عدم برخورداری از روش های متناسب با زمینه های مطالعاتی و پژوهشی رنج می برند. روشنفکران این دوره از تاریخ ایران، به دلیل غلبه جریان چپ، بیشتر به ادبیات سوسیالیستی گرایش داشتند که زادگاه آن اتحاد جماهیر شوروی و پس از آن فرانسه و در مواردی برخی از کشورهای اروپای شرقی بود. روشنفکران یاد شده غالباً فاقد پشتوانه های لازم نظری و فلسفی بودند و مطالعات شماری از آنان بیشتر به اندیشه های اقتصادی و اجتماعی مکتب مارکسیسم خلاصه می شد. آگاهی این روشنفکران از مسائل اجتماعی و سیاسی ایران، جهان سوم و غرب، به آثار اندک شمار محدود می شد که از میان آنها می توان به نوشته های تیبورمنده، خوزه دو کاسترو، فرانتس فانون، امه سه زر اشاره کرد...