خاطرات ظل السلطان ؛ سه جلدی

خاطرات ظل السلطان

نویسنده: مسعود میرزا ظل السلطان
به کوشش و تصحیح: حسین خدیو جم
ناشر: اساطیر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1075
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1368 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو

مروری بر کتاب

نگارش تاریخ دقیق اجتماعی و سیاسی دو قرن اخیر ایران منوط به چاپ شدن بسیاری از اسناد و ماخذ عصری است و از آن جمله است سفرنامه هایی که ایرانیان خواه در سفرهای خود به پهنه ایران نوشته اند و خواه درباره سفر هایی که به ممالک دیگر کرده و هریک به چشم عجب دیده ها وبه شنیده های تازه ای را برای همزبانان خویش به رشته قلم در آورده است.

سلطان مسعود میرزا (۱۵ دی ۱۲۲۸ هجری خورشیدی تبریز - ۱۲ تیر ۱۲۹۷ اصفهان) ملقب به ظل‌السلطان شاهزاده قاجار و بزرگترین پسر به سن بلوغ رسیده ناصرالدین شاه بود. وی مدت زیادی حاکم اصفهان بود. ظل‌السلطان، علاوه بر فارسی و عربی، زبان فرانسه را نیز می‌دانست. او کتابخانه بزرگی داشت و در آن کتاب‌های نفیس خطی جمع می‌کرد.

تاریخ مسعودی به قلم اوست. او خود را مالک برحق تاج‌وتخت می‌دانست و پس از مرگ ناصرالدین شاه با این که مسن‌تر از مظفرالدین شاه بود به این دلیل که از مادری غیر قاجار زاده شده بود، از تاج‌وتخت محروم شد. او برای نشان دادن قدرت خود کارهای منفی زیادی انجام داد که تخریب کاخ‌های صفوی از جمله آنهاست.

این کتاب دارای دو بخش است؛ شرح مسافرت های مسعود میرزا به مناطق مختلف ایران در شش باب و شرح سفر او به فرنگستان که در خلال آنها اطلاعات دیگری هم آمده است. باب اول کتاب درباره تاریخ تولد و نسب و نژاد مسعودمیرزاست، طبق روایت او نسبِ خاندان قاجار به اشکانیان میرسد! باب دوم درباره سفر مسعود میرزا به مازندران و استرآباد است. مسعود میرزا سیزده ساله بود که پدرش او را حاکم آنجا کرد. وی در شرح سفر خود، به وقایع مهم دوره سلطنت پدرش اشاره میکند.

باب سوم، شرح سفر او به فارس است که ضمن آن، وقایع تاریخی، موقعیت جغرافیایی، شرح بلوکات و افواج و ایلات آن منطقه و نحوه جمعآوری مالیات و خرج کردن آن بیان شده است. باب چهارم، سفرنامه اصفهان است که در این باب نیز مطالب تاریخی و جغرافیایی منطقه ذکر شده است. باب پنجم شرح سفر مسعود میرزا به عراق عجم (اراک ) است. باب ششم به شرح سفر بروجرد و لرستان اختصاص دارد و ضمن آن به برخی مسایل مانند شورش ایلات لر، شورش افغان ها نیز پرداخته شده است. همچنین شرح کتابهایی که به همت او ترجمه شده نیز در این باب آمده است.

وی در پایان این باب مطالبی درباره شکارهای خود آورده و درباره نام حیوانات مختلف توضیحاتی درباره آن حیوان داده است. بخش دوم کتاب، سفرنامه فرنگستان است. این سفر در 1323 از بندر انزلی آغاز شده است. مطالب این بخش مشتمل است بر مشاهدات نویسنده از روسیه، اتریش ، آلمان و فرانسه و مطالبی درباره کشتار یهودیان و درگیری ارامنه و مسلمانان در بادکوبه.

فهرست

جلد اول و دوم : سرگذشت مسعودی
جلد سوم : سفرنامه فرنگستان