خاطرات سیاسی محمدساعد مراغه ای

نویسنده: محمد ساعد مراغه ای
به کوشش : باقر عاقلی
ناشر: نامک
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 320
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1373 - دوره چاپ: 1 

کمیاب -  کیفیت : نو

مروری بر کتاب 

مصور

محمد ساعد مراغه­ ای (ساعد­ الوزاره) در سال 1260ش. در تفلیس متولد شد.  وی فرزند "محمدکاظم قاضی" است. پدر و جدش از قضات عالی­رتبه «آذربایجان» بودند؛ به همین سبب، نام خانوادگی قاضی را انتخاب کردند. آن­گونه که خودش می­گوید، پدرش، افزون بر قضاوت، بنای خوبی ـ در حد یک معمار ـ نیز بوده است.

مادر ساعد، «کُرد» و با سواد بود که گفته می­شود، معلم خانگی خانواده ارفع­الدوله بوده است.  ساعد در 1303 با سمت مستشار سفارت به «آنکارا» پایتخت ترکیه رفت. ساعد در زمان سفارت "سید محمدصادق طباطبایی"، عملاً تمام کارهای سفارتخانه را انجام می­داد و سفیر، عملاً یک مقام تشریفاتی بود. بیشتر وقت او صرف رفت و آمدهای سیاسی می­ شد.

وی از رجال سیاسی پاکدامن و خوشنام ایران است، او پس از تحصیل در روسیه و سوئیس به استخدام وزارت خارجه ایران درآمد. ساعد سال ها نائب کنسول و کنسول ایران در شهرهای قفقاز و ده سال کنسول ایران در آنکارا و همچنین وزیر مختار ایران در رم و شوروی بود.

وقتی "فروغی" به وزارت امور خارجه رسید، ساعد را از ترکیه احضار و به وزارت داخله منتقل كرد و حکمرانی «ارومیه» را به او سپرد. ساعد در ایام حکومت در ارومیه با مردم خوش‌رفتاری کرد و دل اهالی آنجا را به دست آورد. فروغی، وزیر امور خارجه، در سال 1312 او را مجدداً به وزارت خارجه آورد و ریاست اداره اول سیاسی را به او سپرد. در سال 1314 دو سال سفارت شوروی را به عهده داشت و در 1316 به وزیر مختاری ایران در «ایتالیا» منصوب شد و سال بعد با سمت سفیرکبیر، عازم مسکو شد.

در جنگ جهانی اول که ساعد در شوروی سفیر بود، گزارش­هایی را درباره احتمال حمله روسیه به ایران، به وزارت خارجه و دربار داد و توصیه کرد که سیاست دوستانه­ای با روسیه اتخاذ شود. او همچنین پس از هجوم متفقین به ایران در تحکیم روابط دوستانه بین دولت­ های ایران و روسیه کوشید.

حزب توده و جراید توده، همه جا با او به مبارزه پرداختند و حزب توده راهپیمایی عظیمی علیه ساعد برگزار کرد. "دکتر مصدق"، نماینده اول تهران، نطق طولانی و مهمی در تأیید دولت وی و رد پیشنهاد شوروی­ داشت و ساعد برای اینکه روابط دو کشور تیره نشود، کناره­ گیری را به صلاح دید؛ ولی اکثریت نماینده­ های مجلس به او رأی اعتماد دادند.... 

ساعد در خرداد ۱۳۲۱ وزیر خارجه کابینه سهیلی شد. با تلاش ساعد سهیلی در کنفرانس تهران، تضمین نامه ای برای ایران صادر شد. ساعد در فروردین ۱۳۲۳ به نخست وزیری رسید و پست وزارت خارجه را خود در اختیار گرفت. او در آبان ۱۳۲۷ بار دیگر به نخست وزیری رسید. پس از استعفاء از نخست وزیری به مجلس سنا رفت و سپس سفیر کبیر ایران در ترکیه و واتیکان شد.

ساعد مجموعا دو بار نخست وزیر، هشت بار وزیر امور خارجه، یک بار وزیر کشور، چهار مرتبه سفیر کبیر و وزیر مختار، پنج دوره نماینده مجلس سنا و یک دوره نماینده مجلس شورای ملی بوده است. او به زبان های روسی و فرانسه مسلط و با انگلیسی و ترکی استانبولی آشنایی داشت. طبق وصیتش او را در گورستان عمومی و بدون نام و نشان دفن کردند و پس از مرگ هیچ مالی از او باقی نماند.