حکومت بوشهر ؛ دو جلدی

حکومت بوشهر

نویسنده: خدیجه نظام مافی
ناشر: تاریخ ایران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 850
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1391 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

مصور - تعدادی گلاسه رنگی

اسناد و مکاتبات رضاقلی خان (سالار معظم) نظام السلطنه مافی

اثر مصوّر حاضر، منتخبی از مجموعه اسناد دوران حکومت «رضاقلی‌خان (سالار معظّم) نظام‌السّلطنه مافی» در بوشهر است. پنج نوع سند دراین مجموعه گردآوری شده است: مجموعه اسناد متفرّقة سالیانه، مجموعه تلگراف‌ها، مجموعه راپرت‌های روزانه، صورت مواجب و حقوق، و مجموعه اسناد وزارت امور خارجه. این اسناد، منابع ارزشمندی برای بازنگری وقایع و جریان‌های تاریخی یک دوران هستند و ارائة هر نوع سند تاریخی، قدمی در جهت روشن سازی گوشه‌ای از تاریخ این مرز و بوم محسوب می‌شود. اسناد و مدارک این مجموعه، وقایع سه سال حکومت بندر بوشهر و رویدادهای آن منطقه را از زبان حاضران و افراد مختلف بازگو می‌کند. جلد دوم کتاب به اسناد سال 1321 ه .ق اختصاص دارد.

میرزا حسینقلی خان نظام السلطنه مافی در سال 1248 ق در تهران به دنیا آمد. وی منسوب به ایل مافی (از ایلات اطراف قزوین و ایلات کُرد) بود که به فرمان شاه عباس از کوهستان ساوجبلاغ کوچانیده شدند و به ری و قزوین آمدند.نظام السلطنه مافی که در دوران قاجار دارای منصب و مقامی بود بارها در ایلات و ولایات ایران به حکومت منصوب گردید. او در ابتدا منشی سلطان مراد میرزا حسام السلطنه بود و در سال 1287 ق به حکومت اصفهان برگزیده شد. سپس در سال 1291 ق به حکومت یزد منصوب و ملقب به سعدالملک گردید.

در همان سال 1291 ق (پس از حکومت یزد) به حکومت بوشهر و دشتی و دشتستان رسید و تا سال 1293 ق در آن دیار حاکم و به اجرای دستورات مرکز مشغول بود. نظام السلطنه مدت 3 سال پس از آن به ریاست ادارۀ غله دولتی برگزیده شد و سپس مأمور گمرکات و بنادر گردید. این مأموریت را نیز تا سال 1300 عهده‌دار بود.

از 1299 تا 1301 ریاست گمرکات جنوب را داشت. در سال 1302 ق به حکومت خمسه مأمور شد و در 1303 حاکم خوزستان گردید.در سال 1305 ق ملقب به نظام السلطنه شد. حسینقلی خان صاحب فرزندان متعددی بود که همگی در طفولیت جز تنها پسرش حسین درگذشتند. حسینقلی خان مردی فاضل، ادیب، سخت کوش، لجوج و جاه طلب بود.

وی عشق وافری به کار داشت ولی به مرور، طی سالها خدمت دیوانی نسبت به عده‌ای از رجال و تدریجاً اوضاع کشور بدبین شد و به شدت از اوضاع انتقاد می‌کرد و این انتقادات خصوصاً تا آغاز انقلاب مشروطیت ادامه داشت. به واسطۀ کاردانی بسیاری از مسئولیتهای مهم کشوری خصوصاً در مواقع ضروری به وی تفویض می‌شد و او از عهدۀ آن بر می‌آمد. در سال 1308 ق به جای سعدالملک حاکم بوشهر و بنادر شد و در 1309 ق به تهران برگشت. از آن پس از تهران به امور بنادر رسیدگی می‌کرد و رضاقلی خان برادرزادۀ وی به نیابت او به حکومت بوشهر و بنادر منصوب گردید و نامه‌هایی از تهران برای رضاقلی به بوشهر ارسال می‌شد.

در سال 1310 ق حاکم فارس شد. در 1312 حاکم خوزستان، لرستان و بختیاری شد و تا سال 1314 ق در آن مقام باقی ماند و سپس مغزول شد.پس از قتل ناصرالدین شاه و عزل امین السلطان و صدارت امین الدوله گفته می‌شود که حسینقلی خان در رسیدن امین الدوله به صدارت دست داشته و چون این صدارت به طول نینجامید و امین السلطان مجدداً به روی کار آمد به دلیل نداشتن روابط حسنه با وی، حسینقلی خان را به پیشکاری ولیعهد محمد علی میرزا در آذربایجان فرستاد.