حکایتهای حیوانات در ادب فارسی

نویسنده: محمد تقوی
ناشر: روزنه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 417
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1395 - دوره چاپ: 2 

 

مروری بر کتاب 

نویسندگان صاحب ذوق در حوزه داستان و شاعرانی که خلاقه توانسته اند در حوزه ادبیات خودشان را معرفی کنند، عموماً آدم هایی بوده اند که در دوران های مختلف توانسته اند آرا و عقاید خود را آن گونه که می خواهند بیان کنند، حال این بیان گاه به شکل های استعاری و پنهان بوده و گاه صورتی آشکار به خودگرفته است.

اما در دوران هایی نویسندگان شخصیت های اثرشان را از حیوانات برگزیده اند. این انتخاب به چند دلیل انجام می گرفته است. دلیل نخست این بوده که در برخی دوران ها به دلایل فشار پادشاهان امکان مستقیم نویسی و یا از انسان ها و ظلم و جوری که بر آنها می رود نوشتن باعث دستگیری و ایجاد مشکل برای نویسنده شده و او از خیر این کار می گذشته است. اما وقتی حرف و سخن از زبان حیوانات باشد دیگر نمی شود خرده ای بر اتفاقات گرفت چرا که شخصیت ها انسانی نیستند.

دلیل دوم «جنگلی » بودن مسأله است. جنگل در معانی انسانی آن جدای از طبیعت و بکر بودن و سبزبودن و تمام اتفاقات و ویژگی های منحصر به فرد و خوب معنی دیگری هم دارد و آن تداعی معنی هرج و مرج است. انسانها قانون جنگل را قانونی می دانندکه مروج این است که پرزور کم توان را می کشد و هرکس قوی تر است می ماند. دراین فضا بیان هر مسأله ای راحت می شود چرا که به جز قاعده زورگویی قاعده دیگری قابل بیان نیست.

دلیل سوم ویژگی های انسان هایی است که گاه از سر اشاره به حیوانات نزدیکند، مثلاً آدم های زبر و زرنگ به پلنگ، آدم های مرموز به روباه و مار، آدم های درنده خو به گرگ، پاک و آسمانی به کبوتر و... این ویژگی ها یکی دیگر از دلایلی است که نویسنده شخصیت هایی انسانی اش را به حیوانات بدل کرده و آنها را در داستان هایش می آورد...

داستان های حیوانات پیش از همه محصول رابطه ی نزدیک انسان با حیوانات است. به درستی نمی توان نخستین داستان ها، یا نخستین کسانی که به داستان حیوانات پرداخته اند را نشان داد؛ چه بسیاری از داستان هایی که حیوانات در آن نقش دارند، در قلمرو ادبیات شفاهی بوده و سینه به سینه و دهان به دهان گشته و به روزگار ما رسیده است.

اما می توان سرآغاز بسیاری از داستان های حیوانات را در دوران اساطیری ملل جستجو کرد، که شکل ابتدایی و نخستین خود را در قالب اساطیر نشان داده است. در داستان های اسطوره ای، حیوانات حضوری جدی دارند. برخی از حیوانات یاری کننده ی قهرمانان انسانی اند، و برخی از حیوانات دشمن و مزاحم و مانع قهرمانان محبوب اساطیری هستند

اما در پیشینه و پشتوانه ی فرهنگ و ادب فارسی، آثار نسبتاً فراوانی وجود دارد که به نحوی از حیوانات و پرندگان استفاده کرده اند، و می توان پیش از هر چیز، از افسانه ی منظوم درخت آسوریک، که شرح مناظره ی یک درخت و یک بز به زبان پهلوی است، نام برد.پس از ترجمه ی کتاب پنچه تنترا از زبان سانسکریت و پس از آن به فارسی، آثار زیادی نوشته شده که حیوانات و جانوران در آن نقش داشته اند. البته بسیاری از این آثار را نمی توان فابل دانست ؛ ولی به دلیل بهره گیری از شخصیت و نقش حیوانات، آن ها از توجه و اقبال بیشتری برخوردار بوده اند.

ابن سینا اولین کسی است که معراج را از عالم خاک به سوی افلاک، در رمز پرواز مرغ و عبور او از کوه ها بیان کرده است. قصیده ی عینیه وی نفس را به صورت مرغی نشان می دهد که از عالم علوی، هبوط کرده و گرفتار دام تن گردیده است ...

فهرست 

درباره داستان
انواع داستان فارسی
حکایت از زبان حیوانات
تاریخچه حکایتهای حیوانات
ویژگیهای حکایات از زبان حیوانات
بررسی حکایتهایا باتوجه به مضامین آنها
حکایتها و داستان ها
حاصل سخن