حماسه حسینی ؛ سه جلدی ؛ متن کامل

حماسه حسینی

نویسنده: آیت الله مرتضی مطهری
ناشر: صدرا
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1079
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1365 _ 1364 - دوره چاپ : 4 _ 1

کیفیت : درحد نو _ نو 

مروری بر کتاب

این کتاب الهام بخش این واقعیت است که حادثه عاشورا از ظرفیت های فراوانی برخوردار است که می تواند در پربارتر کردن اخلاق و رفتار مخاطبان مؤثر افتد. شهید مطهری در این مجموعه تلاش کرده است تا زمینه  ای مناسب را برای برخورداری بیشتر از آموزه های قیام عاشورا فراهم نماید.

استاد مطهری در این سخنرانی ها نشان می دهد که می توان همزمان نگاه عقلانی، نقادانه و عاطفی به حادثه عاشورا داشت به گونه ای که هیچ یک جای دیگری را تنگ نکند. می توان گفت این اثر ویژگی های شخصیتی استاد را نیز به نمایش می گذارد.

شجاعت استاد در تبیین انحرافاتی که در تفسیر و نحوه بزرگداشت این قیام بزرگ صورت گرفته و نیز دقت و انصاف او در شیوه تحریف زدایی ستودنی است. علیرغم اینکه موضوع محوری همه سخنرانی ها قیام امام حسین(علیه السلام) است اما کتاب از این ویژگی برخوردار است که مطالب تکراری در آن اندک است.

در کتاب حماسه حسینی، سخنرانی های استاد در هفت فصل تنظیم شده است. فصل اول کتاب با عنوان  «حماسه حسینی » به آسیب شناسی و اصلاح نحوه مواجهه با حادثه عاشورا می پردازد.  به اعتقاد استاد مطهری تصویری که از امام حسین(علیه السلام) و قیام او در اذهان نقش بسته است، تصویری ناقص و بلکه نادرست است. چرا که از نگاه استاد مطهری حادثه عاشورا دو صفحه دارد. صفحه ای سیاه و تاریک و مصیبت وار و دیگری صفحه ای روشن و افتخارآمیز که به تعبیر استاد نمایشگاه فضیلت های انسانی است.

شهید مطهری نگاه مرسوم در آن زمان به حادثه عاشورا را مورد سؤال قرار می دهد: 
چرا باید حادثه کربلا را همیشه از نظر صفحه سیاهش مطالعه کنیم و چرا باید همیشه جنایت هاى کربلا گفته شود؟ چرا همیشه باید حسین بن على از آن جنبه‏اى که مورد جنایت جانیان است مورد مطالعه ما قرار بگیرد؟ چرا شعارهایى که به نام حسین بن على مى ‏دهیم و مى ‏نویسیم، از صفحه‏ تاریک عاشورا گرفته شود؟ چرا ما صفحه نورانى این داستان را کمتر مطالعه مى ‏کنیم، درحالى که جنبه حماسى این داستان صدبرابر بر جنبه جنایى آن مى ‏چربد و نورانیت این حادثه بر تاریکى آن خیلى مى‏ چربد.

به اعتقاد استاد مطهری از جمله موانع مهم بهره گیری درست از ظرفیت های قیام عاشورا، بسنده کردن به صفحه سیاه این حادثه ماندگار است. استاد مخاطبان خود را دعوت می کند صفحه دیگر را نیز ببینند تا با فضیلت های نهفته در حادثه عاشورا آشنا شوند. باید در کنار مصیبت ها، حماسه های عاشورا را نیز به تماشا نشست:

این رثاء و مصیبت نباید فراموش بشود، این ذکرى‏، این یادآورى نباید فراموش بشود و باید اشک مردم را همیشه بگیرید، اما در رثاى یک قهرمان. پس اول باید قهرمان بودنش براى شما مشخص بشود و بعد در رثاى قهرمان بگریید، وگرنه رثاى یک آدم نفله شده بیچاره بى ‏دست و پاى مظلوم که دیگر گریه ندارد، و گریه ملتى براى او معنى ندارد.

در رثاى قهرمان بگریید براى اینکه احساسات قهرمانى پیدا کنید، براى اینکه پرتوى از روح قهرمان در روح شما پیدا شود و شما هم تا اندازه‏اى نسبت به حق و حقیقت غیرت پیدا کنید، شما هم عدالتخواه بشوید، شما هم با ظلم و ظالم نبرد کنید، شما هم آزادیخواه باشید، براى‏ آزادى احترام قائل باشید، شما هم سرتان بشود که عزت نفس یعنى چه، شرف و انسانیت یعنى چه، کرامت یعنى چه. اگر ما صفحه نورانى تاریخ حسینى را خواندیم، آن وقت از جنبه رثائى ‏اش مى‏ توانیم استفاده کنیم وگرنه بیهوده است.

استاد مطهری در فصل دوم شجاعانه موضوع مهم «تحریفات در واقعه تاریخی کربلا» را مورد بررسی قرار می دهد و برای تحریف زدایی از حادثه عاشورا تلاش می کند. او بعد از تعریف تحریف، دو نوع تحریف لفظی و تحریف معنوی را توضیح می دهد و واقعه عاشورا در ذهن افراد را دچار هر دو نوع تحریف می داند. استاد وقوع تحریفات در واقعه عاشورا را به ویژه از این جهت خسارت بار توصیف می کند که عاشورا  جزء حوادث مهم تاریخی و پشتوانه اخلاق و تربیت محسوب می گردد. به اعتقاد استاد:

حادثه کربلا براى ما مردم، خواهى نخواهى یک حادثه بزرگ اجتماعى است؛ یعنى این حادثه در تربیت ما، در خُلق و خوى ما اثر دارد، حادثه ‏اى است که خود به خود، بدون اینکه هیچ قدرتى ما مردم را مجبور کرده باشد، میلیونها نفر و قهراً میلیون ها ساعت براى شنیدن و استماع قضایاى مربوط به آن صرف مى‏ کنیم. میلیونها تومان پول براى این کار صرف مى‏ شود. این قضیه را ما باید همان طورى که بوده است، بدون کم و زیاد تلقى کنیم و اگر کوچکترین دخل و تصرفى از طرف ما در این حادثه صورت بگیرد، حادثه را منحرف مى ‏کند، بجاى اینکه ما از این حادثه استفاده کنیم قطعاً ضرر خواهیم کرد.

استاد از کتاب  «لؤلؤ و مرجان » اثر محدث بزرگ مرحوم حاج حسین نوری یاد می کند که در آن از وظایف اهل منبر سخن گفته شده است. محدث نوری بر دو عنصر اخلاص و صدق تأکید کرده و ذیل ویژگی صدق و راستی، به تحریفات در واقعه عاشورا پرداخته است. استاد، نمونه هایی از آن تحریفات را که در آن زمان در اذهان و روضه خوانی ها وجود داشته است بازگو می کند و بعد از ذکر برخی از موارد تحریف، می گوید:

آن چیزى که بیشتر دل انسان را به درد مى‏ آورد این است که اتفاقاً در میان وقایع تاریخى، کمتر واقعه ‏اى است که از نظر نقل هاى معتبر به اندازه حادثه کربلا غنى باشد. من در سابق خیال مى‏ کردم که اساساً علت اینکه این همه دروغ اینجا پیدا شده است این بوده که وقایع راستین را کسى نمى‏ داند چه بوده است؟ بعد که مطالعه کردم، دیدم اتفاقاً هیچ قضیه ‏اى در تاریخ- در تاریخ هاى دور دست مربوط به مثلًا سیزده یا چهارده قرن پیش- به اندازه حادثه کربلا تاریخ معتبر ندارد. معتبرین مورخین اسلامى از همان قرن اول و دوم قضایا را با سندهاى معتبر نقل کردند و این نقل ها با یکدیگر انطباق دارد و به هم نزدیک است؛ و قضایایى در کار بوده است که سبب شده است جزئیات این تاریخ بماند.

استاد در سخنرانی دیگری که به موضوع تحریفات اختصاص یافته، از عوامل تحریف یاد می کند. در کنار اغراض دشمنان و تمایل بشر به اسطوره سازی از عاملی اختصاصی در وقوع تحریف در حادثه عاشورا یاد می کند. این عامل خصوصی، عدم دقت در فهم دستور ائمه در بزرگداشت و برگزاری مراسم عزای حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) است. بر اساس این فهم نادرست:

«متأسفانه عده‏اى این را نشناختند، خیال کردند که بدون اینکه مردم را به مکتب حسین علیه السلام آشنا کنیم، به فلسفه قیام حسینى آشنا کنیم، عارف به مقامات حسینى کنیم، همین قدر که مردمى آمدند و نشستند و یک گریه ‏اى را نفهمیده و ندانسته کردند، دیگر کفاره گناهان است! »