حافظ به روایت عباس کیارستمی ؛ سلفون

حافظ به روایت عباس کیارستمی

نویسنده: عباس کیارستمی
ناشر: فرزان روز
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 700
اندازه کتاب: جیبی سلفون - سال انتشار: 1385 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

مجموعه ای از اشعار خواجه شمس الدین محمدبن محمد حافظ شیرازی، شاعر بزرگ قرن هشتم ايران و یکی از سخنوران نامی جهان که توسط عباس کیارستمی گزینش و به شیوه ای مدرن بیان شده اند.

کتاب حافظ به روایت عباس کیارستمی، نقاش، عکاس و سینماگر مطرح که در اوایل دی ماه سال ۸۵ راهی بازار و در ابتدا با توطئه سکوت روبه رو شده بود، رفته رفته انتشار آن بحثها و جنجالهای متعددی به همراه داشت و رکورد پرفروش ترین کتاب هفته را از آن خود کرد. حافظ به روایت کیارستمی در واقع اعلام موجودیتی دیگرگونه و مدرن از شعر حافظ است که تاکنون شاهد چنین رویکردی نسبت به شعر شاعران مطرح زبان فارسی نبوده ایم.

همان طور که کیارستمی در ابتدای این کتاب تنها به سطر بسیار کوتاه اما پرمغز و جاندار «ژ.ن.آرتور رمبو» که می گوید «باید مطلقاً مدرن بود» اکتفا می کند، در عین حال با همین سطر مواضع خود را با تمام کسانی که از همان آغاز سنگ بنای این کتاب، تنها با شنیدن نام کتاب سر به عناد و دشمنی گذاشته اند، روشن می کند. در دوره ای که رویکرد عامه مردم و گاه حتی خود بزرگان ادب نسبت به حافظ تنها مددجویی و چاره خواهی است و مخاطب تنها با دنبال کردن سطرها در پی یافتن سطری است که با جانش درآمیزد و به قولی راه را بر او بنماید کیارستمی به حافظ دیگرگونه نگریست و چراغی دیگر فراروی مخاطبان جدی شعر حافظ و این گروه افروخت که تنها با خواندن سطری از حافظ نیز می توان به چنین مهمی دست یافت چرا که کلام آنچنان با جان حافظ آمیخته شده است که هر سطر و مصراع به تنهایی میتواند شعری مستقل باشد.

اگر تنها کمی خوشبین باشیم انتشار کتاب حافظ به روایت کیارستمی میتواند سنگ بنای محکم و استوار حافظ پژوهی باشد چرا که بسیاری از کسان با خواندن و ورق زدن صفحات کتاب، دلداده یگانگی اندیشه حافظ و نوع نگاه او میشوند و این بار نه از روی اجبار برای یافتن سطری بلکه برای درک اندیشه های حافظ دیوان او را دست میگیرند. حافظ به روایت کیارستمی دربرگیرنده ۶۴۷ نیم بیت از ۵۰۰ غزل حافظ است که هر نیم بیت در دو یا سه سطر زیر هم نوشته شده است و این شیوه نوشتار امکان دیگری به شعر حافظ بخشیده است و بسیاری از تصاویر و آرایه های کلامی حافظ که با نگاهی تیز و گاه عینک ذره بینی استادان ادب پارسی خود را بر ما عیان می کرد جلوه گر می شوند. این شیوه برخورد عباس کیارستمی متاثر از نگاه عکاسی و تصویر به شعر است.

نوعی نگاه جزیی نگر که کل را برای ما روشن می کند. اتفاقی که در عمل در کشور ما نمی افتد و قله های ادب فارسی ما نیز بی شک از آن بی نصیب نیستند و گاه برخی میاندیشند هرچه کلام را به درازا بکشانی سخنت پرمغز و جاندارتر می شود. نگاه و روایت عباس کیارستمی حرکتی انقلابی در برابر نگاه رایج بر ادب فارسی بود که جایش بی شک در ادب فارسی ما کم بود.

در این کتاب اشعار موضوع‌بندی شده‌اند و این موضوع‌بندی در ۱۸ فصل انجام شده‌است. هر فصل عنوانی دارد که برگرفته از اشعار حافظ می‌باشد. در این کتاب فقط به نوشتن مطلعی از یک غزل اکتفا شده‌است نه تمامی غزل. و در هر فصل اشعار مربوط به یک موضوع گرد آوری شده‌اند. این روش، خواندن اشعار حافظ را برای خواننده آسان‌تر می‌کند.

بهاءالدین خرمشاهی حافظ پژوه سرشناس در مقدمه کتاب خطاب به کیارستمی می‌نویسد: «حسن کار شما این است که به قیمت برجسته‌سازی ابیات کمتر مشهور، کمتر از اشعار خیلی معروف و ضرب‌المثل شده حافظ استفاده کرده‌اید، حاصل کار شما یک تنوع هنری مهم در کار و بار شعر و حافظ پژوهی است».

صلاح کار کجا و من خراب کجا
ببین تفاوت ره کز کجاست تا به کجا
دلم ز صومعه بگرفت و خرقه سالوس
کجاست دیر مغان و شراب ناب کجا
چه نسبت است به رندی صلاح و تقوا را
سماع وعظ کجا نغمه رباب کجا
ز روی دوست دل دشمنان چه دریابد
چراغ مرده کجا شمع آفتاب کجا
چو کحل بینش ما خاک آستان شماست
کجا رویم بفرما از این جناب کجا
مبین به سیب زنخدان که چاه در راه است
کجا همی‌روی ای دل بدین شتاب کجا
بشد که یاد خوشش باد روزگار وصال
خود آن کرشمه کجا رفت و آن عتاب کجا
قرار و خواب ز حافظ طمع مدار ای دوست
قرار چیست صبوری کدام و خواب کجا