حافظ از نگاهی دیگر

حافظ از نگاهی دیگر

نویسنده: علی حصوری
ناشر: چشمه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 218
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1390 _ 1389 - دوره چاپ: 2 _ 1

مروری بر کتاب

این کتاب بخش‌های سال‌شمار زندگی حافظ ، پیش‌گفتار، درآمد، متن‌شناسی حافظ، سروده‌های جوانی، سروده‌های میان‌‌سالی، سروده‌های پیری، پیزندی تاریخ‌وار بر ساقی‌نامه، عرفان و حافظ، پیزند و اصطلاحات عرفانی در شعر حافظ را شامل می‌شود.

...پس از چاپ کتاب پیشینم، دوستانی مرا یادآور شدند که بهتر بود با یافتن برخی نکته‌های تازه درباره زندگی حافظ، آن‌را به زندگی‌نامه دقیقی از او تبدیل می‌کردم. گذشته از این گویا لازم بوده است که برخی از گفت‌و‌گوهای کتاب را گسترده‌تر و روشن‌تر بنویسم... یک بخش به شکل دیگری نوشته و یادداشت‌های بیشتری هم به آن چاپ افزوده شده و به شکل این کتاب درآمده است. در این کتاب به زندگی‌نامه یا زمان‌شمار دقیق‌تری از حافظ پرداخته‌ام... حافظ تنها شاعر فارسی زبان است که در طول هفتصد سال گذشته عارف و عامی را به خود مشغول کرده است. با شهرت یافتن او اندک اندک شاعران دیگر به سایه رفتند، به‌طوری که دیوان حافظ مهم‌ترین و گاه تنها کتاب فارسی در خانه‌های مردم شد....

به‌طور کلی نویسنده در این کتاب اشاره‌هایی به تفاوت تصوف و عرفان داشته و کوشیده است با آوردن نمونه‌هایی از شعر جوانی تا پیری حافظ، دگرگونی اندیشه او را در تمام زندگی به تصویر کشد و نشان دهد دست‌مایه اندیشه حافظ چیست. از سوی دیگر با توجه به این‌که متن‌شناسی حافظ هنوز پایان نیافته و دیوان مطمئنی از او در دسترس نیست بخشی از کتاب به این موضوع اختصاص داده شده است. مولف در این کتاب بر ضرورت شناخت درست شعر حافظ تاکید کرده و معتقد است شناخت صحیح شعر حافظ به همان اندازه که ریشه در شناخت متن، کهن‌ترن دست‌نویس‌ها و شناخت زبان صده هشتم دارد، به شناختن خود حافظ، اندیشه‌ها و دلبستگی‌های او نیز نیازمند است.

نکته دیگر که در این کتاب به آن پرداخته شده درباره این موضوع است که حافظ شاعری اجتماعی بوده است. غزل‌های او فراوان به پیش‌آمدهای زمان و پی‌آمدهای کارهای سیاسی و اجتماعی می‌پردازند و حافظ را می‌توان همچون ناصر خسرو شاعری اجتماعی برشمرد.

در میان شاعران ایران حافظ بیش از همه به شهر، کشور، جامعه و مردم می‌اندیشد. رفتار و گفتار او وابسته به جامعه است و رنگ و بوی مردمی و اجتماعی دارد. شناخت زبان حافظ از دشوارترین مراحل در شناخت حافظ است. بر همین اساس در این کتاب فصلی به بررسی اصطلاحات عرفانی در شعر حافظ اختصاص داده شده است.

در بررسی موسیقی شعر حافظ نیز به این نکته اشاره شده است که حافظ شعرش را با آهنگ می‌خوانده است؛ چرا که در خواندن شعر به آواز دشواری یا آسانی تلفظ، زشتی یا زیبایی صدا(صدای زبانی و منجر به معنی نه صوت)، هم‌آوایی‌ها و ناسازگاری‌ها، روانی یا سکته، کارکرد زیبایی‌شناسانه صداها و واژه‌ها شناخته و شعر به گونه‌ای نقد می‌شود.

این کتاب گفتمانی نو در حوزه ی حافظ شناسی است که بسیار برای علاقه مندان به کتاب های شعر و ادبیات کهن خواندنی و دل نشین است. این اثر در ابتدا زندگی نامه ی حافظ را مرور می کند و درباره ی مضمون های اشعار این شاعر بزرگ صحبت می کند. «علی حصوری» در این اثر تفاوت تصوف و عرفان را بررسی و درباره ی سبک شناسی زبان و اشعار حافظ اطلاعات کاملی ارائه می کند.

این اثر اشعار جوانی تا پیری حافظ را کنکاش می کند و دگرگونی اندیشه ی شاعر را نشان می دهد. «علی حصوری» در این کتاب از غزل های حافظ از روی چاپ قزوینی، پژمان و به ندرت از روی غزل هایی که در شرح سودی آمده استفاده کرده است. او در چندین فصل که عبارت اند از متن شناسی حافظ، سروده های جوانی، سروده های میان سالی، سروده های پیری، پیزندی تاریخ وار بر ساقی نامه، عرفان و حافظ، حافظ و عبیدف حافظ سرکش، موسیقی شعر حافظ و پایان کار حافظ زوایا و ابعاد گوناگون اشعار این شاعر را بررسی می کند و اطلاعات مفیدی را در اختیار قرار می دهد.