معمولا از مردم کوچه و بازار می‌شنویم که (زنان همیشه مریض‌اند) و (مردان کمتر از زنان عمر می‌کنند) با این حال هرگز با خود نمی‌اندیشیم که اگر زنان همیشه مریض‌اند، پس چرا بیشتر از مردان عمر می‌کنند.ضمنا اگر به این مسئله توجه کرده بودیم، می‌توانستیم نابرابری اجتماعی فرصت‌ها و دسترسی‌های زنان و مردان را به امکانات بهداشتی جامعه دریابیم و بدانیم نتیجه کم گذاشتن از سرمایه‌گذاری بر سلامت زنان، نه تنها نسل فعلی که نسل آتی را نیز با هزینه‌های سنگین ناشی از رفع انواع و اقسام بیماری‌ها مواجه می‌کند.

کتاب جنسیت و سلامت مروری است گذرا بر پژوهش‌های انجام‌شده در باب جنسیت و سلامت که از دهه 1970 میلادی آغاز شده است. این نوشتار می‌کوشد از مبانی نظری و رویکردهای تحلیلی به داده‌های تجربی در این موارد، استفاده کند.

بهداشت و سلامت، هم متضمن حالات و روحیات جسمانی و روانی است و هم گرایش‌ها و رفتارهای انسانی-اجتماعی معطوف به پیشگیری یا رفع بیماری و ناخوشی را می‌رساند. جامعه‌شناسی سلامت و بیماری به ابعاد اجتماعی بهداشت و ناخوشی می‌پردازد و ضمن تعریف مفهومی آنها، به شیوه سنجش و توزیع اجتماعی سلامت و بیماری توجه دارد تا بتواند به تبیین الگوهای بهزیستی و ناراحتی‌های جسمانی-روانی اشخاص در چارچوب ساخت‌های اجتماعی دست یابد.

در فصل نخست به اهمیت ملاحظات انسانی و اجتماعی در بهداشت و سلامت اشاره شده است. «سازمان بهداشت جهانی، مفهوم بهداشت و سلامت را در معنای گسترده، متضمن حالت خرسندی جسمی و روانی اجتماعی و نه صرف فقدان ناخوشی یا ضعف تعریف کرده است.»

فصل دوم به نابرابری‌های جنسیتی در حوزه بهداشت اشاره دارد که از اوایل دهه 1970 میلادی مورد توجه جامعه‌شناسان قرار گرفته است. در این بحث، تلاش برای توضیح و تبیین تفاوت سلامت و بهداشت زنان و مردان وجود دارد و همچنین بر نقش شرایط اجتماعی زنان در وضعیت سلامت و بهداشت آنان تأکید شده است.

نویسنده در فصل سوم بر این کوشش است تا بگوید مناسبات میان جنسیت و سلامت تحت‌تأثیر مناسبات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و همچنین نژادی در جوامع گوناگون است و تنها از نظر جنسیتی قابل بررسی نیست؛ بدین صورت که «پژوهش در باب نسبت جنسیت و بهداشت به چارچوبی نظری نیازمند است که از مرور انتقادی نظریات انسانی-اجتماعی به‌دست می‌آید.»

فصل چهارم به روایت مناسبات جنسیت و سلامت و نقد نظریات مشهور آن می‌پردازد: «روایت مناسبات جنسیت و سلامت در تجربه زیسته زنان و مردان -چه از نظر خودشان یا بازتابشان در افکار قالبی و افواه عمومی- معمولاً با واقعیت این مناسبات انطباق ندارد. مثلاً این تصور عمومی که «مردان زودتر از زنان می‌میرند» یا «زنان همیشه مریض‌اند» با واقعیت نمی‌خواند و می‌توان آنها را مورد نقد قرار داد.»

فصل پنجم به تأثیر جایگاه اجتماعی زنان و مردان بر بهداشت و سلامتشان اختصاص دارد. به‌عنوان مثال در این فصل به تأثیر زنانه‌شدن فقر یا دسترسی نامتوازن آنها به قدرت و ثروت بر جایگاه سلامتی‌شان پرداخته شده است. پیچیدگی تأثیر جایگاه اجتماعی زنان و مردان بر بهداشت و سلامت آنان نیز در این فصل مورد توجه است.

فصل ششم به بررسی تفاوت‌های جنسیتی در زمینه امکانات و دسترسی به مواهب بهداشتی پرداخته و همچنین این تفاوت را ناشی از مسائل دیگری چون طبقه والدین، طبقه اجتماعی در دوران بزرگسالی و همچنین امکانات اجتماعی در دوران کهنسالی می‌داند.

«روند مرگ‌ومیر جنسیتی» عنوان فصل پایانی کتاب است. این بخش با بررسی این گزاره شایع که «مردان عمر کوتاه‌تری نسبت به زنان دارند» آغاز شده است و عوامل مؤثر بر مرگ‌ومیر زنان و مردان را مورد ارزیابی قرار داده است؛ «نرخ مرگ‌و‌میر زنان و مردان، بسته به مشارکت هم‌برابر اجتماعی آنان است که با علل مشابهی از قبیل بیماری‌های قلبی و عروقی یا سرطان و استعمال دخانیات، هم‌آیندی می‌یابد و متقابلاً هر چه این مشارکت از هم‌برابری فاصله گیرد، این نرخ هم ضمن فاصله‌گیری جنسی، با عوامل متنوع‌تری مرتبط می‌شود.»

فهرست

ماهیت انسانی- اجتماعی بهداشت و سلامت
جنسیت، سلامت و نابرابری بهداشتی
واقعیت مناسبات جنسیت و سلامت
روایت مناسبات جنسیت و سلامت
تغییر اجتماعی، بهداشت و سلامت جنسیتی
بهداشت و سلامت در زندگی جنسیتی
روند مرگ‌ و‌ میر جنسیتی