جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران و کودتای 28 مرداد 1332

جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران و کودتای 28 مرداد 1332

نویسنده: غلامرضا نجاتی
ناشر: شرکت سهامی انتشار
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 720
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1368 - دوره چاپ: 5

مروری بر کتاب

مصور

 به انضمام تحقیقات جدید درباره کودتا

جامع ترین و دقیق ترین کتاب درباره جنبش ملی شدن نفت ایران

کتاب حاضر که عنوانش گویای منظور و محتوی است و خوشبختانه با فراغت کافی و دسترسی لازم بمدارک مستند تالیف شده است، شاید جامعترین و دقیقترین کتابی در نوع خود باشد که بمنظور ارایه افتخارانگیزترین حماسۀ ملت ایران برای نجات از پیچیده ترین زنجیرهای اسارت استیلاگران غربی بعد از کودتای 28 مرداد 32 نوشته شده است. حماسه‌ای در اوج نهضت‌های ملی ما که با وجود شکست نهایی، بوجود آورنده پیروزهای بسیار ارزنده و سازنده بود. این قیام نه تنها تاریخ ایران بلکه تاریخ کشورهای استعمارزده چون مصر و الجزایر را ورق زد و تاریخ استعمار . اقتدار امپراطوری حلیه گر غارتگری را به صفحه آخر رساند.

در سال ۱۲۸۰ قراردادی توسط دربار به امضاء رسید که به قرارداد دارسی معروف شد و به مدت نیم قرن، فصلی از تسلط انگلیس برحیات سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی ایران گشود. قرارداد دارسی به شکلی دیگر در سال ۱۳۱۲ تمدید شد و در مدتی کوتاه، انحصارات کشورهای مرکز با دست اندازی به منابع کشورهای پیرامون به تمرکز تولید و تراکم سرمایه دست یافتند و به مبارزه برای به دست آوردن بازار کار و کالا و سرمایه پرداختند و جنگ جهانی دوم با چنین اهدافی آغاز شد.

حاکمیت مطلق دولت بریتانیا بر صنعت نفت ایران تا اواسط قرن بیستم میلادی بود. با این احوال فقط از واپسین سال‌های جنگ جهانی دوم بدان سو بود که منافع اساساً نامشروع بریتانیا در ایران در روندی تدریجی ولی مداوم از سوی مردم کشور از اقشار مختلف مورد تعرض و انتقاد قرار گرفته و چند سال بعد و در واپسین روزهای دهه ۱۳۲۰ش منجر به ملی شدن صنعت نفت ایران شد که خود البته تحولات سیاسی اقتصادی قابل توجه و سخت اثرگذار و تعیین کننده‌ای را به دنبال آورد.

نویسنده کتاب با توجه به شغل خود(افسر بازنشسته نیروهوایی)، به مدارک مستند جهت تألیف دسترسی داشته‌ است. این پژوهش، با استناد به منابع متعدد، رویدادهای مربوط به جنبش ملی شدن صنعت نفت به رهبری آیت الله کاشانی و دکتر مصدق را توضیح داده می‌دهد. هدف نویسنده، ارائه‌ افتخارانگیزترین حماسه‌ ملت ایران برای نجات از پیچیده‌ترین زنجیرهای اسارت استیلاگران غربی بعد از کودتای 28 مرداد است. قیام 28 مرداد نه تنها تاریخ ایران و کشورهای استعمارزده‌ای چون مصر و الجزایر را تحت تأثیر قرار داد، بلکه تاریخ استعمار و اقتدار امپراتوری حیله‌گر و غارتگر را به پایان رساند.

این مجموعه به سه بخش تقسیم می‌شود:

بخش نخست مشتمل بر دو کتاب مستقل است؛ کتاب اول با عنوان جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران با فصل‌های «از امتیازنامه‌ دارسی تا رد مقاوله‌نامه‌ی قوام ـ ساد چیکف»، «جنبش ملی شدن صنعت نفت» و «دوره‌ دوم زمامداری دکتر مصدق» است. کتاب دوم که کودتای 28مرداد 1332 عنوان گرفته، شامل سه فصل «کودتای 28 مرداد 1332»، «کودتاچیان را بشناسیم» و «صفحه‌ای سیاه از تاریخ ایران» است.

در بخش دوم، ترجمه مقاله‌ای از مارک.ج.گازیوروسکی در شعبه علوم سیاسی دانشگاه ایالتی لویزیانا، پیرامون کودتای 28 مرداد 1332، در شماره 19 مجله بین المللی مطالعات خاورمیانه در سال 1978 انتشار یافته است. با بررسی مجموعه این اسناد به اسرار تازه و حقایق تکان دهنده‌ای برخورد می‌کنیم. شبکه‌ای وسیع از عوامل سازمان‌های جاسوسی با میلیون‌ها دلار اعتبار مجهز می‌شود تا جنبش ضد استعماری ملت ایران را که در مسیر پیروزی بود سرکوب کند.

قسمت سوم کتاب نیز پیرامون سه گزارش از دکتر جُرج مک‌گی و رنون والترز پیرامون ملی شدن شرکت نفت انگلیس و ایران و داستان مذاکرات میان مصدق و هریمن است.