این کتاب، در دو بخش تدوین شده است. در بخش اول شرایط اجتماعی در روزگار جوانی «آل احمد» و چگونگی شکل گیری افکار و آثار او بررسی می شود. بخش دوم به انعکاس این افکار در نوشته های «آل احمد»، توجه «آل احمد» به بررسی مسائل اجتماعی ایران و تلاش او برای ارائه راه حلی برای جدال میان «سنت» و «مدرنیسم» و حل به هم ریختگی اجتماعی ناشی از این پدیده اختصاص دارد.

نگارنده در این کتاب کوشیده است تصویری از زندگی جلال آل احمد به دست دهد و کنار آن, آثار و اندیشه او را بررسی نماید .وی مطالب کتاب را در دو بخش فراهم می‌آورد . بخش اول که جلال در مسیر شدن نام دارد حاوی این موضوعات است زندگی و آثار, زمینه‌های فکری آل احمد, پایگاه و حلقه اجتماعی آل احمد و بحران‌های اجتماعی عصر آل احمد . بخش دوم کتاب نیز که با عنوان اندیشه‌های اجتماعی :به طبع رسیده است این موضوعات را در بردارد رسالت ادبیات در اجتماع, غربزدگی, روشنفکری, زنان, مذهب و روحانیت, حکومت, آموزش و پرورش و موضوعات دیگر .

نگارنده در مبحث پایانی تحت عنوان جمع‌بندی, خاطر نشان می‌کند :جلال آل احمد متفکری است که مهم‌ترین دغدغه او در دوران حیاتش بررسی مسائل اجتماعی ایران بوده است و انجام این مهم را در قالب داستان‌ها, مقالات و گزارش‌های او می‌توان به وضوح مشاهده نمود...او رسالت ادبیات را, شناخت و بیان مسائل حیات و زندگی اجتماعی انسان‌ها و ارائه راه حل برای آنها می‌داند...

آل احمد به جدال سنت و مدرنیسم در ایران توجه دارد ;جامعه ایران را دچار به هم ریختگی و آنومی می‌داند و به دنبال ارائه راه حلی برای این جدال است . ...آل احمد غربزدگی را مهم‌ترین مسئله اجتماعی ایران عصر خود می‌داند و درصدد شناخت علل آن (اعم از داخلی و خارجی) است....آل احمد با طرح مسئله بازگشت به خویش ـ که شادروان دکتر شریعتی آن را بال و پر بخشید ـ به دنبال هویت تاریخی و اصیل ایرانی است و این هویت تاریخی را تکیه‌گاه اصلی ما می‌داند...

فهرست

زندگی و آثار
زمینه‌های فکری آل احمد
پایگاه و حلقه اجتماعی آل احمد و بحران‌های اجتماعی عصر آل احمد
اندیشه‌های اجتماعی
رسالت ادبیات در اجتماع
غربزدگی
روشنفکری
زنان
مذهب و روحانیت
حکومت
آموزش و پرورش
و ...