جغرافیای جمعیت و کشورهای در حال توسعه

جغرافیای جمعیت و کشورهای در حال توسعه

نویسنده: جان آی. کلارک
مترجم : هوشنگ بهرام بیگی
ناشر: سحاب کتاب
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 330
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1356 - دوره چاپ : 2

کمیاب - کیفیت : در حد نو _ نو

مروری بر کتاب 

جمعیت یکی از مهمترین مباحث در برنامه ریزیهای اجتماعی اقتصادی محسوب میشود و اهمیت مطالعات جمعیتی در مراکز علمی و اجرایی به طور روزافزون در حال گسترش است.در قلمرو جغرافیای توصیفی ، جغرافیای جمعیت (جغرافیه نفوس)، گروههای انسانی را از لحاظ توزیع، پراکنش، حرکت و اثری که در محیط خود می گذارند مورد مطالعه قرار می دهد. اما در بستر جغرافیای نوین، توصیف ساده توزیع جمعیت ها مقدمه کار جغرافیدان است و در مرحله  بعد تشریح و تبیین مسائل جغرافیای مطرح می شود و جغرافیدان به چگونگی و چرای ترکیب پدیده های جغرافیای و نتایج حاصل از این ترکیب ها می اندیشد.

جغرافیای جمعیت توجه خاص به نقش موثر محیطهای طبیعی گوناگون و عوامل جمعیتی چون توزیع، ترکیب، مهاجرت و رشد جمعیت های انسانی دارد. بنابراین دانشمندان جغرافیای جمعیت جنبه های ثابت و متغیر محیط های مختلف کره زمین را در رابطه با انسانها در دوره های مختلف مورد برسی قرار میدهند. در این میان تاکید ویژه ای بر اثرات محیط طبیعی و جغرافیای شده است و همین مسئله منجر به تمایز علم جغرافیای جمعیت از جمیت شناسی می شود. علم جمعیت شناسی، جمعیت های بشری را به عنوان یک موضوع واحد بدون در نظر گرفتن رابطه انسان با محیطی که اشغال کرده مورد توجه قرار  میدهند.

توزیع جمعیت در دو نیمکره زمین بسیار نا متوازن می باشد، زیرا که کمتر از 10 درصد از جمعیت جهان در نیمکره جنوبی زندگی می کنند و حال اینکه  90 درصد از جمعیت جهان در نیمکره شمالی ساکن هستند. درنیمکره شمالی جمعیت بصورت بسیار ناهمگونی توزیع شده بدین قرار که حدود 20 درصد از جمعیت جهان بین خط استوا و عرض 20 درجه شمالی، حدود 50 درصد بین مدارات 20 تا 40 درجه شمالی  20 درصد بین 40 تا 60 درجه عرض شمالی و کمتر از 5/0 درصد از جمعیت جهان در بالای مدار 60 درجه عرض شمال استقرار یافته اند.در هرجا که شرایطی از قبیل توانایی فنی و سازمان اجتماعی جهت بهره برداری از منابع معدنی و انرژی زا وجود داشته باشد موجب جذب انسانها می گردد. بدیهی است که توسعه صنعتی همراه با پیشرفت تکنولوژی به طور وسیعی اهمیت مواد معدنی را افزایش می دهد.

منابع مختلف معدنی از جهات مختلف مانند در دسترس بودن، شرایط جغرافیایی توزیع، چگونگی بهره برداری، آسانی اکتشاف، اهمیت در تولیدات صنعتی و نیز کمیت و کیفیت منابع و هزینه های حمل و نقل با یکدیگر فرق دارند. با توجه به ویژگیهای منبع    می توان به سادگی تعداد جمعیت مورد نیاز را اعلام نمود.  بنابراین این منابع به سادگی  می توانند گنجایش و عملکرد وسیعی برای جمعیت فراهم سازند ولی بنابه دلایل مختلف این ظرفیت ممکن است هرگز برابر با تعداد روی آورندگان نباشد.

در میان منابع انرژی، زغال سنگ بیش از نفت، گاز طبیعی، نیروی برق آبی یا نیروی اتمی موجب جذب صنایع در اطراف مراکز استخراج شده است که دلایل آن حجم و وزن بسیار و قیمت کم زغالسنگ و استفاده از آن در ذوب فلزات می باشد. در هیچ منطقه ای از دنیا همچون اروپای غربی زغال سنگ بر نحوه توزیع جمعیت اثر نگذاشته است. البته این ماده در سالهای اخیر اهمیت خود را به تدریج با افزایش نیروی برق آبی، انرژی اتمی و ماشین آلات از دست داده است.

سایر مواد معدنی که تولید کننده انرژی نیستند، به استثناء سنگ آهن، موجب تمرکز کمتری از صنایع و جماعت انسانی شده اند. که در این زمینه می توان دلایل گوناگونی چون مقدار ناچیز استخراج، پراکندگی معادن، قیمت زیاد و هزینه کم حمل ونقل، قیمت کم و جدا افتادگی معادن کوچک را نام برد. به طور کلی مهمترین مرکز تجمع جمعیت وصنایع در اطراف منابع معدنی را می توان در اوکراین شرقی، قزاقستان شمالی، سیلزی لهستان، دره روهر آلمان، شرق ایالات متحده، برخی جزایر اقیانوس آرام و شهرکهای معدنی افریقای جنوبی مشاهده نمود .