جغرافیای تاریخی خراسان از نظر جهانگردان

جغرافیای تاریخی خراسان از نظر جهانگردان

نويسنده:  ابوالقاسم طاهری
ناشر: شورای مرکزی جشن شاهنشاهی ایران
زبان كتاب: فارسي
تعداد صفحه: 200
اندازه كتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1348 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو ؛ جلد کتاب برعکس صحافی شده ؛ فاقد تصویر خانواده سلطنتی

مروری بر کتاب

خراسان یا سرزمین خورشید. نام ولایتی کهن است که از دیرباز همچون خورشید در مشرق ایران پهناور می درخشیده است و به سبب موقعیت خاص جغرافیایی اش که مطلع الشمس ایران به شمار می آمده، اکثر دانشمندان متاخر و متقدم بر این باورند که کلمه «خراسان » از همین مفهوم گرفته شده است. لذا این واژه را به جایگاه طلوع خورشید منسوب دانسته و در این باره نظرهای مختلفی ابراز کرده اند

در لغت نامه دهخدا آمده است که کلمه «خراسان » واژه ای پهلوی است که در متون قدیمی به معنی مشرق (خاور) در مقابل مغرب (باختر) به کار رفته است. و در منابع دیگر نیز خراسان در زبان قدیم فارسی به معنی خاورزمین مورد استفاده قرار گرفته است.

مسعودی در معرفی خراسان می نویسد: «ایرانیان نقاط شرقی مملکت خود و مناطق مجاور آن را خراسان نامیده اند که خر همان خورشید است و این نواحی را به طلوع خورشید منسوب داشته اند و جهت دیگر را که مغرب است خر بران نامیده اند...».

یاقوت حموی نیز در تایید این نظر نوشته است: «خر به فارسی دری، نام خورشید و آسان گویا اصل و جای شی ء است و سپس در شرح وجه تسمیه خراسان به نقل از دغفل النسابه چنین می نویسد: 

خراسان و هیطل دو پسر عالم بن سام بن نوح، هر یک در شهری که منسوب به آنها شد وارد شدند، هیطل در شهری معروف به هیاطله در بالای رود جیحون و خراسان در شهرهایی که در زیر رود جیحون بود فرود آمدند و هر قطعه ای به نام کسی که در آن فرود آمد نامگذاری شد...

در دوره پادشاهی ساسانی، خراسان باستانی یا ساتراپی پارت به شکل یکی از استانهای مهم ایرانشهر درآمد و اداره هر یک از استانهای کلان بر عهده حکمرانی بود که او را سپهبند می نامیدند. و شهرهای استان خراسان عبارت بودند از نیشابور، هرات، مرو، مروالرود، فاریاب، طالقان، بلخ، بخارا، بادغیس، باورد (ابیورد)، غرجستان، طوس، سرخس و گرگان که تحت فرمان حاکمی بود که او را اسپهبد خراسان می گفتند.

و به گفته ابن خردادبه، ملقب به پادوسیان بود و چهار مرزبان در تحت فرمانش بود که بر چهار ربع خراسان بزرگ حکومت می راندند ...

فهرست

از دوره باستاني تا آغاز عهد قاجاريه
از آغاز دوره قاجار تا درگذشت عباس ميرزا
از جنگ هرات تا قحطي ۱۲۸۸
و...