جانشینان کریمخان زند

جانشینان کریم خان زند

نويسنده: حسن خوب نظر
ناشر: دانشگاه پهلوی
زبان كتاب: فارسي
تعداد صفحه: 170
اندازه كتاب: وزیری - سال انتشار: 1354 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو  _ نو

مروری بر کتاب

مصور - شجره نامه خارج از متن

نویسنده سعی دارد با شرح و تجزیه و تحلیل رویدادهای پس از درگذشت کریم خان، پرده از راز ستیزه‌جویی‌های خانمان برباد ده سران زند با یکدیگر برداشته  و علل و اسباب انتقال فرمانروایی از ایشان به خاندان قاجار روشن گرداند.

در مبحث اصل و نصب زندیه ذکرگردید که نادرشاه فرمان دستگیری رهبر قوم زند ، مهدیخان را صادر نمود و بابا خان چاپشلو با توطئه ای وی را دستگیر و بقتل رسانید .سپس براساس دستور نادر، قبیلۀ زند که محمد ، شیخه ، علی ویس ، اسکندر، نادرخان ،کریم خان و دیگرخانواده ها را شامل می شد ، به خراسان کوچ کردند .

این جریان در سال ۱۱۴۴ ه.ق اتفاق افتاد و کریم خان در آنهنگام سی دو سال داشت . قبیلۀ زند تا پایان سال ۱۱۶۰ ه.ق در نهایت گمنامی در خراسان بسر می برد . دربارۀ کودکی و جوانی کریم خان تقریباً هیچگونه اطلاعاتی در دسترس نیست . تاریخ تولد او نیز برای ما مشخص نیست . ظاهراً وی در خانوادۀ فقیری بدنیا آمده است زیرا که او برای امرار معاش خود چوپانی می کرده است .

به هرحال جوانی وی چندان روشن نیست . اما درگذشت وی را دقیقاً شب سه شنبه سیزدهم صفر سال ۱۱۹۳ ه.ق ذکر کرده اند . در روایات تاریخی بعضی سن وی را ۷۵ و بعضی ۸۰ سال آورده اند . اما گ .آ .اولیویه فرانسوی ، شخصی که در سال ۱۹۷۶ میلادی  ، یعنی هفده سال پس ازمرگ کریم خان به ایران آمده است . به قول این سیاح ، کریم خان در زمان فوت ۷۳ سال سن داشته است . لیکن مسافر انگلسی که درسال ۱۷۸۶ میلادی درایران بود ، اظهار داشته : کریم خان در هشتاد سالگی از دنیا رفته است .

کریم خان در سالهای آخر عمر  به بیماریهای مختلف مبتلا شد که از آن جمله می توان بیماری کلیه ، مثانه و سل را نام برد . علاوه بر آن کهولت سن نیز قسمتی از توان او را کاسته بود . سرانجام علل ذکر شده باعث گردید وی در تاریخ سیزدهم صفر ۱۱۹۳ ه.ق در سن هشتاد سالگی دعوت حق را لبیک گوید .

با مرگ کریم خان زند اوضاع و موقعیت بکلی تغییر کرده ، حماقت و خباثت خویشاوندان و نزدیکان عنان گسیختۀ او علنی و آشکار گردید . و میان آنها برای بدست آوردن تخت سلطنت در گیری خونینی بوجود آمد که بر اثر آن جنازۀ کریم خان بلاتکلیف سه روز بر زمین ماند . زکی خان با علی مرادخان متحد شدند و قبل از اینکه وکیل الرعایا را به خاک بسپارند ، عدۀ زیادی از بزرگان را کشته و یا کور کرده ، سپس ابوالفتح خان و محمد علی خان ، پسران کریم را باهم بر تخت سلطنت نشاندند و خود عمل رتق و فتق امور را در بهار ۱۱۹۳ ه.ق بدست گرفتند. سپس زکی خان توانست جسد برادر خود را در عمارت کوچک زیبای کلاه فرنگی ، در شیراز به خاک بسپارد .

سیزده سال بعد ، وقتی روز اول ذی الحجه سال ۱۲۰۶ ه.ق آغامحمدخان قاجار که وارد شیراز گردید بدلیل کینۀ شدیدی که نسبت به  کریم خان و خاندان زند داشت فرمان داد تا عظام رمیمه (استخوانها)  وکیل الرعایا را به تهران برده و زیر پله های قصر او دفن کنند تا هر روز بتواند از روی استخوانهای وی عبور نماید . اما پس از حدود یکصد وپنجاه سال ، رضا شاه پهلوی فرمان داد استخوانهای کریم خان ، مجدد به آرامگاه اولیه وی باز گردانده شود...