جامعه شناسی دینی ؛ زرکوب

جامعه شناسی دینی

نویسنده: غلامعباس توسلی
ناشر: سخن
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 446
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1380 - دوره چاپ: 1

کیفیت : نو ؛ لبه روکش کتاب زدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب

 هر چند تعامل مؤثری میان چهارچوب نظری جامعه‌شناسی دین و پرداختن به «جامعه‌شناسی دین اسلام» در کتاب موضوع وجود ندارد و این بخش از کتاب کمتر بر یک موضع تئوریک پاینده مبتنی بوده است، پرداختن ایشان به جامعه‌شناسی دین اسلام مآلاً باعث تأثیراتی بر موضع‌گیری نگارنده در زمینه‌های عمومی جامعه‌شناسی نظری دین شده است. چنان که ایشان «هدف دین را به لحاظ انسانی، رشد و تعالی و رساندن انسان‌ها به سرحد کمال» می‌دانند.

هر چند که این مطالب بویژه در مورد دین اسلام ابراز گردیده است و پشت‌گرم به برخی مقدمات کلامی در اثبات دین اسلام است، اما از جهت وارد کردن مؤلفه‌ی مهم «تعالی» در تعریف دین، می‌تواند الهام بسیار مهمی را برای خواننده‌ی ایرانی پدید آورد. قبلاً این مؤلفه در کار تامس لاکمن مورد توجه قرار گرفته بود، اما ابرام بر آن توسط یک جامعه‌شناس دین در ایران می‌تواند به حوزه‌ی گفتگویی جامعه‌شناسی دین در ایران بسیار مؤثر باشد.

بخش اول شامل چند بحث پایه نظیر تعریف دین، رابطه دین و اجتماعات، سیر تحول دیدگاه های جامعه شناختی دین، نگاه کارکردگرایانه به دین، مطالعه دین در جوامع ابتدایی و ...بخش دوم معرفی مفصل دو اثر کلاسیک و مشهور از بنیانگذاران این علم یعنی امیل دورکیم و ماکس وبر

 شکی نیست که دین یکی از قدیمی ترین و در عین حال پویاترین نهادهایی است که توجه جامعه شناسان را به خود جلب کرده است. بنیان گذاران جامعه شناسی همچون کنت اسپنسر، مارکس، وبر، دورکین توجه ویژه ای به نقش دین در جامعه عصر جدید مبذول داشته اند.

گستردگی جامعه شناسی دینی

برخی زمینه های دیگری که جامعه شناسی دینی در آن به مطالعه پرداخته است تحقیقات خود را گسترش داده به شرح زیر می باشد.

الف:‌دین و خانواده

باورها و مناسک و اعمال دینی و ارزش های اخلاقی مذهب از عوامل مهم در ارتباطات خانوادگی و انسجام خانواده ها هستند. هنوز هم مذهب به عنوان مهمترین عامل در حفظ و حراست از کیان خانواده ها به شمار می رود. بر طبق شواهد تاریخی گرویدن رومیان به مسیحیت موجب کاهش شدید طلاق ، زنا و همجنس بازی در قلمور امپراطوری رم شد. و لذا می توان مذهب را مهم و موثری در حفظ و ثبات خانواده ها و مانع عمده ای در جلوگیری از تزلزل ارزش ها و اخلاقیات به شمار آورد.

ب: دین ، قومیت ها و ملیت

هر چند اغلب ادیان داعیه جهانی دارند و خود را متعلق به ملت، قوم یا نژاد خاصی نمی دانند ولی این سوال مطرح است که آیا رابطه ای بین دین معین و قومیت یا ملیت واحدی می توان برقرار کرد یا خیر.  در کشور وسیعی مثل آمریکا که اکثریت قریب به اتفاق مردم از فرهنگ آنگلوساکسون پیروی می کنند به کسانی که به آمریکا مهاجرت می کنند گفته می شود که مذهب تنها عاملی است که شخص می تواند به طور مشروع و قانونی از پیروی از رسوم و عقاید آنگلوساکسونی رهایی یابد لذا در آمریکا به خاطر اینکه دین رسمی و کلیسای رسمی وجود ندارد مردم می توانند با توسل به یک دین از بسیاری از رسوم و عقاید آنگلوساکسون ها رهایی یابند.

ج: ‌دین و دولت

رهبران مذهبی در مقایسه با رهبران حکومتی در گذشته از قدرت بسیار کمی برخوردار بودند معروف است که هنگامی به ژوزف استالین گفته شد که پاپ روشها  و شیوه او را مورد انتقاد قرار داده است. در پاسخ گفت:‌مگر پاپ چند لشگر نظامی در اختیار دارد و این نشان دهنده قدرت و نفوذ دین بوده که در قرون 17 و 18 نزول کرده بود ولی در دهه پایانی قرن 20 شاهد نیرومندتر شدن مذهب در عرصه سیاسی و اجتماعی هستیم. در منازعه میان دولت و کلیسا بخشی پابرجا از زندگی اجتماعی و سیاسی است، از مسائل جزئی مانند انتقال خون و تحدید موالید و مشروع بودن فلان عمل جراحی نیاز به مشروعیت دین دارد لذا دین به دولت نیاز دارد و دولت نیز به دین نیاز دارد تا بتوانند کشور را اداره نمایند.

د: دین و اقتصاد

شکی نیست که باورهای دینی بر شیوه کار و فعالیت و الگوهای مصرف و نحوه توزیع درآمد و محدوده فعالیتهای اقتصادی سخت موثر است چنانکه در گذشته در قرن 17 اتفاق افتاد با توجه به رکود اقتصادی فرانسه پس از اخراج گروه پروتستان های فرانسوی معروف به هگنوت ها در آخر قرن 17 اتفاق افتاد که به خاطر ثروتمندی هگنوت ها در فرانسه باعث شد این کشور به رکود اقتصادی دچار شود. لذا می توان تاثیر گروه های مذهبی یا به عبارتی دین را در اقتصاد کشور تاثیر گذار دانست چنانکه آقای اوسامر تزوکو این نظریه روانشناسان ژاپنی را که می گویند مذهب بودایی در پذیرش آدم آهنی در روان ژاپنی ها نقش داشته است می پذیرد. او می گوید بر خلاف مسیحیان غربی، ژاپنی ها بین مخلوق برتر و دنیای خود تفاوتی قائل نیستند و لذا همین دین در ژاپن باعث سرعت گرفتن و پیشرفت و تحول ژاپنی ها گردید. درنتیجه میتوان تاثیر دین در هر کشور بر اقتصاد آن را بسیار موثر دانست.