محمدرضا فشاهی، متولد 1324 در تهران، دارای درجه‌ی دکترا در «جامعه‌شناسی جهان اسلام» از دانشگاه پارسی 2 (سوربن نوول) و زیر نظر ژاک برک، دکترای دِتا در رشته‌ی «فلسفه و ادبیات و علوم انسانی» از دانشگاه پاریس 8 (سَنت دِنی) و زیر نظر فرانسوا شاتله و رُنه شِرر، و درجه‌ی «شایستگی رهبری پژوهش‌های دوره‌ی دکترا در فلسفه» از همین دانشگاه است.

تمام کوشش من در اثر حاضر بر دو زمینه استوار بوده است:
1- توصیف و تحلیل چگونگی انحطاط روش کهن تولیدی.
2- چگونگی تولد و رشد مناسبات سرمایه‌داری در ایران.

برای تصویر نمودن این تطور و این تحول به ناچار کتاب را به سه فصل و هر فصل را به چند بخش تقسیم کرده‌ام. فصل اول "دولت و نهادهای آن" نام دارد و به چهار بخش با عناوین "دربار"، "اشراف، نجبا و زمینداران بزرگ"، "سازمان اداری" و "ارتش" تقسیم شده‌ است. در این فصل به تفصیل از ساخت دولت سخن گفته‌ام و نشان داده‌ام که دولت آسیایی چگونه به‌الاجبار زیر فشار نیرومند تحولات جهانی و بورژوازی اروپا و نفوذ مناسبات سرمایه‌داری به ایران، رفته رفته رو به انحطاط و تلاشی و مرگ می‌رود تا جای خود را به فرماسیون سیاسی، اجتماعی مترقی‌تری واگذار نماید.

فصل دوم "نفوذ مناسبات سرمایه‌داری در بطن مناسبات آسیایی" نام دارد و به سه بخش به نام‌های "ورود غرب به ایران"، "ترازنامه صدور کالا به ایران" و "ترازنامه صدور سرمایه به ایران" تقسیم شده است. این فصل از توصیف ورود نخستین هیئت‌های تجاری و سیاسی اروپایی به ایران در سال 1553 آغاز می‌شود و با تحلیل بیلان صدور کالا و سرمایه غربی به ایران تا سال 1921 خاتمه می‌یابد.

فصل سوم "موقعیت اقتصادی و گروه‌بندی اجتماعی" نام دارد و به هفت بخش تقسیم شده است. در این فصل به تفصیل از موقعیت اقتصادی، اجتماعی طبقات و گروه‌های اجتماعی نظیر "روستائیان"، "ایلات و عشایر"، "پیشه‌وران"، "بورژوازی"، "روحانیون"، "کارگران" و "اقشار ماقبل پرولتری" سخن گفته‌ام. در این فصل نشان داده‌ام که چگونه زیر فشار تحولات جهانی و نفوذ مناسبات سرمایه‌داری به ایران، ساخت اقتصادی- اجتماعی کهن کشور درهم می‌ریزد. چگونه طبقات و گروه‌های کهن اجتماعی نظیر اشرافیت زمیندار و نجبا رو به انحطاط و تلاش می‌روند و جای خود را به طبقات نوین نظیر بورژوازی و کارگران واگذار می‌کنند.

در پایان این فصل یا به عبارت بهتر در پایان کتاب، بخش دیگری به نام "نتیجه و پایان" افزوده‌ام. این بخش درواقع در حکم یک جمع‌بندی و نتیجه‌گیری کلی از مطالب سه فصل کتاب است. در این بخش از خصوصیات یک انقلاب اجتماعی و لزوم وجود شرایط عینی و ذهنی برای فراهم آمدن امکان یک انقلاب اجتماعی سخن گفته‌ام. به عبارت دیگر در تشریح و تاکید وجود شرایط عینی و ذهنی انقلاب در ایران، نشان داده‌ام که در آستانه سال 1905، نه تنها اکثریت طبقات و گروه‌های اجتماعی کشور دیگر نمی‌خواستند مثل گذشته زندگی کنند، بلکه دولت نیز دیگر نمی‌توانست مثل گذشته حکومت نماید...

متن حاضر که به قصد دریافت درجه‌ی «شایستگی رهبری...» و در چارچوب مقررات آکادمیک فرانسه تهیه گردیده. از سوی هئیت ژوری مرکب از رُنه شِرر استاد بازنشسته‌ی فلسفه در دانشگاه پاریس 8 و یکی از برجسته‌ترین متخصصان فلسفه‌ی آلمان (هوسرل و هایدِگر)، ژاگ پولن مدیر دپارتمان فلسفه در دانشگاه پاریس 8 و مدیر برنامه در کالج بین‌المللی فلسفه، پدر روحانی یسوعی پی‌پرِ ژان لاباری‌یر، استاد فلسفه در «انستیتو عالی الهیات و فلسفه»، معاون کالج بین‌المللی فلسفه، و یکی از بزرگ‌ترین متخصصان فلسفه‌ی هگل در عصر ما، آندره میکل مدیر عامل سابق کتابخانه ملی پاریس، صاحب کرسی «فرهنگ کلاسیک عرب»(کرسی لویی ماسینیون) در کالج دوفرانس، و رئیس همین کالج، و نیز ژاک برک (متولد 1910)، پرحیثیت‌ترین «جامعه‌شناس ـ اسلام‌شناس» جهان غرب و صاحب کرسی «جامعه و تفکر جهان اسلام» در کالج دوفرانس و مدرسه‌ی مطالعات عالیه در علوم اجتماعی، به اتفاق آراء مورد تهنیت قرار گرفته و به مؤلف آن اجازه داده است که به گروه مدرسان دوره‌ی دکترای فلسفه بپیوندد.

فشاهی در سال 1982 در دپارتمان جامعه‌شناسی دانشگاه پاریس 8 تدریس کرده، و از سال 1987 تاکنون نیز در دپارتمان فلسفه‌ی همین دانشگاه به تدریس اشتغال داشته و دارد.

برچسب ها: کتاب تکوین سرمایه داری در ایران