توحید در اعتقاد شیعه

نویسنده: شیخ صدوق ابن بابویه قمی
مترجم: محمدعلی سلطانی
ناشر: ارمغان طوبی
زبان کتاب: فارسی - عربی
تعداد صفحه: 751
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1388 - دوره چاپ: 6

مروری بر کتاب 

 یگانگی خداوند و نفی جبر و تشبیه 

کتاب التوحید، کتابی روایی درباره اعتقادات شیعه، تألیف محمد بن علی بن بابویه معروف به شیخ صدوق، محدّث نامور شیعه در قرن چهارم قمری. موضوع اصلی کتاب، توحید از نظرگاه شیعه است که مباحث و موضوعات مرتبطی مانند صفات ثبوتی و سلبی، ذاتی و فعلی و نسبت آنها با ذات الهی و حدوث و قدم و قضا و قدر و جبر و تفویض هم در کتاب مطرح شده است.

به گفته مؤلف، انگیزه تألیف کتاب، پاسخ‌ به تهمت‌های مخالفان درباره اعتقادات شیعه بوده است. کتاب التوحید، همواره مورد توجه علمای شیعه بوده و از معتبرترین منابع حدیثی به شمار می‌رود و در آثار بعدی به روایات آن استناد شده است.

عنوان «کتاب التوحید» در قرن‌های نخست اسلام بیانگر مشخصه‌های اعتقادی و خداشناختی مکاتب و مذاهب بوده است؛ بر این اساس، شماری از صاحب‌نظران مذاهب اسلامی، برای معرفی آموزه‌های آن مذهب، دارای «کتاب التوحید» بوده‌اند، از آن جمله‌اند: برخی از بزرگان خوارج، تعدادی از معتزله، هشام بن حکم (از شاگردان برجسته امام صادق (ع))، حسن بن موسی نوبختی (متکلم امامی قرن چهارم)، و حسن بن صالح بن حی (از زیدیان).

حدیث‌گرایان، از شیعه و اهل سنّت، نیز برای بیان مواضع خود، با اساس قرار دادن آیات و روایات، کتاب‌هایی با عنوان توحید تدوین کردند. جدای از توحید مفضل ــ که آن را املای امام صادق (ع) می‌دانند ــ افرادی مانند ابن ابی الخطاب (متوفی ۲۶۲) و علی بن حسین بن بابویه (متوفی ۳۲۹)، پدر شیخ صدوق، کتاب‌هایی در توحید تألیف کرده‌اند.

علاوه بر این‌ها، در ضمن مجموعه‌های حدیثی، مانند کافی نیز باب و کتابی با عنوان «توحید» به این موضوع اختصاص داده شده است. همین وضع در میان اهل سنّت در اواخر قرن سوم و چهارم وجود داشته است و علاوه بر ابن خُزَیمه، افرادی مانند ابن منده (۳۱۰ـ ۳۹۵) در التوحید و معرفه اسماءاللّه تعالی، و حافظ دارقُطْنی (۳۰۶ـ ۳۸۵)در کتاب التوحید و الصفات و همچنین بخاری، مسلم و ابوداوود و ابن ماجه، هر یک در ضمن مجموعه‌های حدیثی خود در قالب «کتاب الایمان» یا «الرد علی الجهیمه» به مباحث توحید و صفات الهی پرداخته‌اند.

اساساً در قرن چهارم، با به ضعف گراییدن معتزله و در بدو تکوّن بودن مکتب اشاعره، جریان حدیث‌گرا متکفل مباحث اعتقادی شده بود و از میان آثار اعتقادی این جریان، احتمالاً کتاب التوحید ابن‌خزیمه و «کتاب التوحید» کافی بیشتر محل توجه شیخ صدوق بود...

فهرست

1 . باب پاداش موحّدان و عارفان
2 . باب توحید و نفی تشبیه
3 . باب معنای واحد و توحید و موحّد
4 . باب تفسیر «قل هو الله احد»
5 . باب معنای توحید و عدل
6 . باب این که : خداوند عزّ و جلّ جسم و صورت نیست
7 . باب این که خداوند تبارک و تعالی چیز است
8 . باب آنچه که درباره دیدن او آمده
9 . باب قدرت
10 . باب علم
11 . باب صفت های ذاتی و صفت های افعالی
12 . باب تفسیر کلام خداوند عزّ و جلّ که فرمود : «همه چیز...
13 . تفسیر سخن خداوند عزّ و جلّ که فرمود : «ای ابلیس!چه مانع از
14 . باب تفسیر سخن خداوند عزّ و جلّ : «روزی که از ساق پرده
15 . باب تفسیر کلام خداوند عزّ و جلّ که فرموده : «خداوند
16 . باب تفسیر سخن خداوند عزّ و جلّ که فرمود : «خدا را فراموش کردند...
18 . باب تفسیر کلام خداوند عزّ و جلّ که فرموده : «زهی پندار ، که آنان در...
19 . باب تفسیر سخن خدای عزّ و جلّ که فرموده : «و[فرمان]پروردگارت و ...
20 . باب تفسیر کلام خداوند عزّ و جلّ که فرموده : «مگر انتظار آنان غیر از...
21 . تفسیر سخن خداوند که فرموده : «خدا آنان را به ریشخند گرفته» و...
22 . باب معنای جنب الله
23 . معنای حجزه
24 . باب معنای چشم ، گوش و زبان
25 . باب معنای سخن خداوند عزّ و جلّ : یهود گفتند : «دست خدا بسته است
26 . باب معنای خشنودی و خشم خدا
27 .باب معنای کلام خداوند عزّ و جلّ که فرمود : «و در او از روح خود دمیدم«
28 . باب نفی مکان و زمان ، سکون و حرکت ، فرود و فراز و ...
29 . باب نام های خداوند و فرق بین معنای نام های خدا و ...
30 . قرآن چیست؟
31 . باب معانی « بسم الله الرحمان الرحیم»
32 . تفسیر حروف معجم